Metodologiyasi

T ariviv iara-
w onlam i o ‘rganishga 
asosiy urg‘u berilgan holda bu jarayonlarning 
h^rqarorligini 
yetarlicha baholash ham m u m k in em as. Shuningdek, 
voqealarning 
individualligi va takrorlanm asiigm i k o rsatg an noiaa 
u n in g 
um um iylik kasb etishini ham e ’tibordan chetda qoldirm as- 
lik 
kerak. Bunda em pirizm dan saqlash tavsiya etiladi.
Tarixiy-tipologik uslub — tipologiya tarix fanida tarixiy hodisa­
lar va jarayonlarni um um iy alom atlari, jih atlari, m ohiyatiga qa- 
rab ilm iy asosda guruhlarga ajratish, ta s n if (klassifikatsiya) qilish. 
Tipologik uslub tarixiy jarayo nlarn in g m ohiyatiga asosan tah lil 
qilishdir (I.K ovalchenko). P ozitivistlarning ta ’kidlashicha, ras- 
m an tavsifiy klassifikatsiyalash natija berm aydi. Subyektiv yon­
dashuv tarixchi tafakkuridagina tiplarni shakllantirishga olib ke- 
ladi. M.Veber to m onidan ilgari surilgan «ideal tiplar* nazariyasi 
sotsiologlar to m onidan uzoq vaqtgacha qabul q ilin m ad i va sodda- 
lashtirilgan holda talqin qilindi. B unda asosan gap bugungi k u n ­
da m a’lum boMgan m odellashtirish haqida borib, hozirgi vaqtda 
tarix chilar bu uslubdan sam arali foydalanm oqdalar.
I.K ovalchenko to m onidan ta k lif etilgan g u ru h la r (turlar) de- 
duktiv yondashuv va nazariy tah lil jih a tlari bilan ajralib turadi. 
Sifat xususiyati bilan an iqlashtirish n in g belgilari ajratib ko‘rsa- 
tilib, tadqiqot obyektining u yoki bu tipga m ansubligini aniqlash 
m um kin ekanligi ta ’kidlanadi. Bu yondashuv keyinchalik u n - 
ga m atem atik uslublarni tadqiqot ja rayonida qoMlash uchun asos 
boMib xizm at qilgan edi.
Tarixshunoslik — (yu n o n tilida «historia* — tarix va «grapho*
- yozam an) - fann in g tarix in i o'rg anadigan fan. A ynan m a’no- 
dagi tushunchasi esa ilm iy tadq iqo tn in g b ir qism i boMib, aniq 
ilmiy m avzuning o ‘rganilishi darajasini och ib beradi.
Tasniflash — qarang: klassifikatsiya.
Tahlil — qarang: analiz.
Tekstologiya — m atnshunoslik. Y ordam chi tarix, filologiya, 
m adaniyatshunoslik fanlari sohasi boMib, yozuv, adabiyot, folk-
311

---

lo rnin g yaratilishini o 'rg an ad i, u larn in g tanqidiy ta h lil qiladi va
* t P l c h ir i i V A / 1 a n n*tlrQ7arli 
m a t n l a m i Lp\/inm t o H n t n o t l a r v o n o c h r
'k V lW
141
* W I ■' MM
1
I W klkUl.UWt) ШМЫ
1
ЛМ* i l l liV J i i i p l kU W h|l^W ttU i IU ItU lM U
4
lar u chu n tay yorlashni am alga oshiradi.