Metodologiyasi

Tuzilish — m iqdoriy m odel (andoza, shakl) ikki ko'rinish-
da bo'ladi: birinchisi aks ettiruvchi — (m ezon li) o'lcham li (tari­
xiy 
hodisalarning haqiqiy tu zilish in i aks ettiradi va uni o'lchov-
chi, m ezonini aniqlab beruvchi sifatida nam oyon bo'ladi) b o‘lib,
ikkinchi turi im itatsion m odel (andoza, shakl) b o‘lib, tadqiqot
obyektining tu zilish in i asliga taqlidan talqin qilishga im kon b e-
radi va bunda u m odellashtirishning m uqobil ko‘rinishi sifatida
namoyon bo'ladi.
Aks ettiruvchi - (m ezonli) o ‘lcham li m odel (andoza, shakl) 
tadqiqot jarayonida tadqiqotchi uchun sam arali va z a ru r bo'ladigan 
m uhim uslublardan biri bo‘lib, tarixiy jaray o n larn in g ichki ro‘y 
berish hodisalarini tu shu n ish im koniyatini beradi, m anbalardagi 
ayrim yetishm aydigan m a ’lum o tlarn in g o 'rn in i to 'ld irish d a duch 
kelinadigan qiyin ch ilik larn i b a rta ra f etishda yordam beradi. Im i- 
tatsion-m uqobillik m odeli tu sh u n ish n i chuq urlash tirishn in g m u ­
him vositalaridan biri sanalib, tu sh u n ish n in g rivojlantirib bori- 
lishi turlarini va q o ‘llanilishi m u m k in a n ’an alarn i tush u n ishd a 
yordam beradi. Shuningdek holatlar va jaray o n larn i m uqobil h o ­
latda im itatsiyalash ham m um kin.
Asosiysi, tarixchi m odel (andoza, shakl)ni qanday sh akllanti- 
rishni o ‘zi o ‘zlashtirib olgan b o'lishi talab etiladi. U yoki bu so- 
hadagi tayyor model (andoza, shakl)larni to ‘g‘ridan to 'g 'ri qo'llash 
maqsadga muvofiq em as, bunday m odel (andoza, shakl)lar ta ri­
xiy tadqiqotlar uchun m oslashtirilishi kerak. Bu m urakkab ja ra ­
yon m a’lum bilim va m alaka ham da k o'n ikm alarga ega b o 'lish n i 
talab etadi va tadqiqot jarayonida b u n d an foydalana olgan ta rix ­
chi ilmiy jih atd an k atta sam aralarga erishishi m um kin.
215

---