«O‘zbekiston temir yo‘llari» aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti «temir yo‘llar elektr ta’minoti» kafedrasi

Yuqori kuchlanish shina qurilmalari 
Shina qurilmalari elektr energiyasini mazkur taqsimlash qurilmasi yordamida podstansiya hududi 
chegarasida uzatish va taqsimlash uchun xizmat qiladi. 
Taqsimlash qurilmasi tavsifi va kuchlanishning turiga qarab shinalar qattiq yoki egiluvchan qilib 
tortilishi mumkin. 35 kV gacha kuchlanishning berk taqsimlash qurilmalari BTQ da shinalar qattiq qilib 
tortiladi. Bunday shinalar metalldan yasalgan tasmalaridan tayyorlanib, tayanch izolatorlarga 
mahkamlanadi (42-rasm). 
Shina qurilmasi ochiq-izolatsiya qilinmagan shinalar; shinalar mahkamlanadigan chinni izolatorlar; 
shinalar va izolatorlarni o‘matish uchun mahkamlash detallari va metizlar; shina tutqichlar boltlar, gaykalar, 
shaybalar to‘plamidan iboratdir. 
Har qanday kuchlanishli ochiq taqsimlash qurilmalari OTQ (ORU) da va 110 kV kuchlanishli berk 
taqsimlash qurilmalari BTQ (ZRU) da shinalar, osma izolatorlarga osib qo‘yiladigan egiluvchan ochiq simlar 
yordamida tortiladi. 
Ayrim hollarda ochiq taqsimlash qurilmalaridagi qattiq qilib tortilgan shinalar tizimi maxsus tayanch 
izolatorlariga mahkamlangan po‘lat novlardan iborat bo'Iadi. 
Shinalarning qutbini va fazalarini tezlik bilan aniqlab olish uchun ular emal bo‘yoqlar bilan rangli 
bo‘yaladi. Amaldagi standartga ko‘ra uch liizali o'zgaruvchan tok shinalari quyidagi ranglarga bo‘yaladi: 
- birinchi faza (A)—sariq (J-jeltiy);
- ikkinchi faza (B)—yashil (Z-zeleniy);
- uchinchi faza (S)—qizil (K-krasniy). 
Izolatsiya qilingan neytral shinalari oq bo‘yoq bilan, yerga ulangan neytral shinalari-qora bo‘yoq bilan 
bo‘yaladi. 0‘zgarmas tokning musbat qutbi shinalari qizil rangda, manfiy qutbi shinalari esa ko‘k rangda 
bo‘yaladi. 
Ochiq taqsimlash qurilmalari OTQ (ORU) dagi egiluvchi shinalar bo‘yalmaydi; fazalarni bilib olish 
uchun shinalarning ma’lum, yaxshi ko‘zga tashlanadigan joylarigategishli rangdagi yumaloq metall 
plastinkalar osib qo‘yiladi. 
Hamma hollarda ham yasllil rangga bo'yalgan V faza o‘rtada boMishi kerak; mos ravishda sariq va qizil 
rangga bo’yalgan A va S fazalar shina qurilmasining turish tekisligiga qarab joylashtiriladi. 
Shinalar vertikal tortilganda, odatda, chap tomondagi shina A fazaga, o‘ng tomondagi shina esa S 
fazaga tegishli bo‘ladi, ba'zi hollarda aksincha bo‘ladi. Shinalami fazalar va rangiga qarab joylashtirish ishini 
shinalarni faza I ash
deyiladi. 
Taqsimlash qurilmasi shinalarning rangi transformatorlar, gene- ratorlar va elektr uzatgichlar 
fazalarining belgilariga aniq mos kelishi kerak. Masalan, A fazaning shinasi (sariq) kabellar, shinalar va 
boshqa tok o‘tkazgichlar orqali transformatorlarda A harfi bilan, genratorda esa S, harfi bilan belgilangan 
faza uchlariga; V fazaning shinasi (yashil)— transformatorlarda V, generatorlarda esa S2 harfi bilan 
belgilangan faza uchlariga ulanishi shart. 
Shinalarning fazalar bo‘yicha bir xil joylashtirilishi va ularga mos bofigan ranglar taqsimlash 
qurilmalarida xizmat qilayotgan kishilar ishini yengillashtiradi va estetika talablariga javob beradi. 

---