«O‘zbekiston temir yo‘llari» aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti «temir yo‘llar elektr ta’minoti» kafedrasi

Yuqori kuchlanishli taqsimlash uskunalari 
Elektr stansiyalari va podstansiyalari yuqori kuchlanishli taqsimlash qurilmalarining asosiy elektr 
uskunalari va qurilmalari jumlasiga shina qurilmalari, turli elektr apparatlari, quwat va o‘lchov 
transformatorlari, himoya, avtomatika, signalizatsiya va o‘lchash qurilmalari kiradi. 
Taqsimlash qurilmalarining elektr apparatlari o‘zlarini ishlash qonuniyatlari va vazifalariga ko‘ra 
quyidagi turlarga bolinadi: 
elektr zanjirlarini ulash, uzish va ajratish uchun tezkor kommutatsiya apparatlari: ajratkichlar va 
o‘chirgichlar; o‘chirgichlar yuklama va quwat o‘chirgichlariga bo‘linadi; ajratkich va o‘chirgichlaming tezkor 
ishlashini ta’minlaydigan yuritma mexanizmlar, yuritmalar; 
tezkor ishlarda qatnashmaydigan va qisqa tutashuv toklarini cheklash, o‘ta tok va ortiqcha kuchlanishlardan 
himoya qilish apparatlari: reaktorlar, saqlagichlar, razradniklar; 
birlamchi yuqori kuchlanishli zanjirlardagi tok,„kuchlanish, quwati va boshqa ko‘rsatgichlarining kattaligi 
o‘lchanadigan ikkilamchi zanjirlar bilan bog‘lash apparatlari. Tok va kuchlanishni oMchash transformatorlari 
bunday apparatlar jumlasiga kiradi. 0‘lchov asboblari, rele himoyasi va avtomatik asboblar shunday 
transformatorlarga ulanadi va ulardan ta’minlanadi. 
v 
Kuch transformatorlari elektr stansiyalaridan iste’molchilarga elektr energiyasini uzatish va 
taqsimlashda kerakli kattalikdagi kuchlanish hosil qilish uchun ishlatiladi. 

---

---

O‘lchash asboblari taqsimlash qurilmasining ayrim zanjirlari ishini nazorat qilish, elektr energiyasi sifatini 
(kuchlanish va chastotasini) tekshirish, ishlab chiqarilayotgan hamda iste’mol qilinayotgan energiyani 
hisoblash uchun ishlatiladi. 
Releli himoya, avtomatika va signalizatsiya qurilmalari avariya va normal ish rejimlarining buzilish 
sabablarini tezda bartaraf qilishga imkon beradi. Normal boimagan ish rejimlarining kelib chiqish 
sabablarini topish va ulami yo‘qotishga yordam beradi. Bu uskunalar haqida awalgi va kelgusi boblarda 
yanada mukammalroq gapiriladi. 
41-rasmda kichikroq elektr stansiyasining bir chiziqli sxemasi ko'rsatiigan. Bu sxema birlamchi 
zanjirning asosiy elektr uskunalarini joylashtirilishi haqida tasavvur beradi. Ikkilamchi zanjirlar, o'lchov 
asboblari, releli himoya asboblari ko‘rsatilmagan.