Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish

LAS
| TJABS |
1 RK I
I ALS |
| IChTTAKl
AOS va TS
X va YaTMAOj 
|TMAO|
[Xva IChTTAKl 
[АТАК
I
TIR va DBM

---

M AICHdan foydalanish — qurilma ishi texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlarini 
ancha yaxshilash, samaradorlikni keskin oshirish imkonini beradi.
Samaradorlik manbayi, dastaw al, MAICH ning o ‘zgaruvchanligidadir. 
M A ICH ning texnik imkoniyatlariga mos yangi detalni tayyorlashga o ‘tish 
uchun EH M ga uni ishlashning tegishli yangi dasturini kiritish yetarli. Bu 
dastur EHM ning xotirasida bor bo‘lsa, operator uning shifnni ko‘rsatsa 
yetarli bo‘ladi. Shundan so‘ng EHM M AICH ning qurilmasi orasidagi ishni 
yaxshi taqsim lab beradi, detallarni yetkazib berish uch u n M A ICH
qurilmasi elementlari orasidagi transport aloqalarini yaxshilab belgilab beradi, 
barcha amallaming sinxron (uyg‘un) bajarilishini ta ’minlaydi. Natijada quril- 
maning yuklanish koeffitsiyenti 0,85—0,9 gacha yetkazilishi m um kin, 
buyumlarga ishlov berish davri esa an’anaviy texnologiyaga nisbatan 2—3 
m arta qisqartirilishi, m ahsulot tannarxi 3—5 m arta pasayishi mumkin.
M AICH ni boshqaruvchi EH M qurilmaning yuklanishini va mahsulot 
ishlab chiqarilishini uzluksiz hisobga olib borishi mumkin. Ish natijalarini 
bir necha kun mobaynida taqqoslab, o ‘z -o ‘zini o ‘qitish prinsiplari asosida 
EH M yanada yuqori m ehnat unumdorligiga erishish maqsadida qurilmani 
yana ham bir tekis yuklantirishni ta ’minlab, o ‘z dasturini takomillashtirib 
borishi m um kin. Q urilm ada joylashtirilgan datchiklardan olinayotgan 
axborot asosida EH M ishdan voz kechishi va nosozliklarni operativ 
ravishda aniqlashi, operatorga qurilmaning ishonchliligini oshirish yo‘llarini 
aytib berishi, shuningdek, nosoz m ashinani o ‘chirib q o ‘yib, uning 
vazifalarini boshqa mashinalarga taqsimlab berishi mumkin.
Ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirishning um umiy rivojida 
M A IC H qanday o ‘rin egallaydi? Buni baholash uchun bir necha asosiy 
bosqichlarni ajratib ko‘rsatish kerak.
Ishlab ch iq arish ja ra y o n la rin i a v to m a tla sh tirish n in g b i r i n c h i
b o s q i c h i d a lokal avtomatlashtirish tizimlari katta hissa qo‘shdi. Bu ishlab 
chiqarish jarayonida bevosita band b o ‘lgan xodimlar sonini qisqartirishga 
(o ‘rtacha 2 m arta), ishlab chiqarishning sifat ko‘rsatkichlarini yaxshilashga 
im kon berdi.
I k k i n c h i b o s q i c h g a ishlab chiqarish jarayonlarini boshqarishga 
hisoblash texnikasini joriy qilishni, TJABT yaratishni kiritish mumkin. 
Hozirgi paytda bu yo‘nalish yana ham keng tarqalmoqda. Kimyo va oziq- 
ovqat sanoatida TJABT boshqarishi uchun joriy etish maqsadida texnologik 
jarayonlar ilmiy asosda o ‘rganilmoqda yoki takomillashtirilmoqda. TJABT 
texnologik jarayonlarning ishlashini optimallashtirishni va insonning ishlab 
chiqarish jarayonlarida ishtirok etishi ulushini bundan buyon taxminan 3 
m arta kamaytirishni ta ’minlaydi.
H ozir ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirishning u c h i n c h i
b o s q i c h i g a asos solinmoqda, ya’ni M AICH ishlab chiqilmoqda va joriy 
qilinm oqda. Bu avtomatlashtirilgan komplekslarning qo‘llanilishi butun 
texnologik jarayonni to ‘la avtomatlashtirish uchun sharoit yaratadi, bunga

---

jaray o n larn i xom ashyo bilan ta ’m inlash, tayyor m ah su lo tni joylash 
bo ‘yicha yordamchi amallar ham kiradi. Bundan tashqari, bir m ahsulotni 
ishlab chiqarishdan ikkinchisiga o ‘tishda ishlab chiqarishni qayta qurish 
avtom atlashtiriladi. D astlabki baholashlarga k o ‘ra, insonning ishlab 
chiqarish jarayonlaridagi ulushi (ishtiroki) taxm inan 6 m arta qisqaradi.
Avtomatlashtirishning kelajagi t o ‘ r t i n c h i b o s q i c h b o iib , unda 
MAICH yig‘indilari asosida odamsiz texnologiya bo‘yicha ishlovchi zavod - 
avtomatlar yaratiladi. Bunda insonning bevosita ishlab chiqarishdagi ishtiroki 
5% gacha, ya’ni 20 m arta kamayadi.
M A ICH ni ishlab chiqishda va joriy qilishda qanday vazifalar hal 
qilinishi kerak? U lar juda kam emas. Shu bilan birga M AICH ni amalga 
oshirishda bir qator o ‘ziga xos m uam m olar paydo bo'ladi.