62 Dosya: İstanbul’un Cumhuriyet Dönemi Modern Mimarlık Mirası

clay-slip
), bulamacın saman, talaş veya uygun olan diğer dolgu 
malzemeleri ile karıştırılması gerekmektedir. Bu tarz yapıların taşıyıcı özelliği yoktur. Taşıyıcı olarak ahşap sistemler tercih edilebilir (URL 4, URL 5).
Sıkıştırışmış 
Toprak Tuğla
Toprağın yüksek basınçlı makinelerle sıkıştırılıp form verilmesi ile üretilmektedir. Katkı malzemesi (çimento gibi) kullanılarak üretilmiş olanlarına 
stabilize edilmiş sıkıştırılmış toprak tuğla denilmektedir (URL 6). Çalışmalar, sıkıştırılmış toprak tekniği ile üretilmiş tuğlaların %100 oranında 
geri dönüştürülebildiğini dolayısıyla atık oluşturmadığını göstermektedir (Papayianni, vd, 2015).
Sıkıştırılmış 
Toprak Tekniği
Sıkıştırılmış toprak tekniği belli özelliklere sahip killi alt toprak tabakasının hazırlanan kalıplar içine dökülüp sıkıştırılması ile elde edilir (Hall vd, 2012). 
Geleneksel sıkıştırılmış toprak yapılarda katkı maddesi olarak kireç ve bitüm gibi malzemeler kullanılırken, günümüzde bu yapıların üretiminde katkı 
maddesi olarak çimento tercih edilmektedir. Bu kapsamda Avusturalya, New Mexico ve Yeni Zelanda yönetmeliklerinde toprak dayanımını artırmak için 
katkı malzemesi olarak genellikle çimentonun tercih edildiği görülmektedir. Çimento miktarı kullanılan toprak miktarının %3-10’u civarındadır (Ciancio 
vd, 2013), (Maniatidis vd, 2003). Bu kapsamda bölgede bulunan toprağın, sıkıştırılmış toprak tekniği ile yapı üretiminde kullanılması durumunda 
çevresel sorunların 6,4 kat, ulaşımdan kaynaklı çevresel sorunların ise 4,8 kat oranında azaldığı görülmektedir (Morel vd, 2001).
PISE
Toprak ve kil kullanarak dayanıklı ve taşıyıcı özelliği olan duvar inşa etme tekniğidir. Teknik ilk kez 1980’li yıllarda mühendis David Easton 
tarafından uygulanmıştır (Easton, 2015). Bu teknikle yapılmış ilk uygulamalar Kuzey Kaliforniya’da bulunmaktadır. Uygulamanın hızlı ve son 
ürünün dayanıklı olması tekniğin tercih edilme nedenlerinden biridir. PISE tekniği, kuru toprak ve çimento karışımının basınçlı bir hortum ile 
püskürtülmesi mantığına dayanmaktadır. Panellerin üretiminde çelik, metal, ahşap, dayanıklı yalıtım levhaları vb malzemeler kullanılabilmektedir 
(Hall vd, 2012). Bu teknikle üretilen duvarlarda öncelikle duvarın formu oluşturulur, elektrik tesisatı ve sıhhi tesisat yapıldıktan sonra son aşama 
olarak PISE tekniği ile uygulamaya geçilir (Easton, 2001). PISE tekniği ile 0,45 m (18 inç) kalınlığında ve yaklaşık 92 m
2
’lik (1000 feet
2
) bir 
duvarın inşası deneyimli bir ekiple bir gün sürmektedir (URL 8).

---

36 
mimar•ist 2018/2
Şekil 3. Fas - Aknaibich 
kerpiç okul (Griffiths, 
2014).
Şekil 7. Panyaprateep 
Okulu Sanat Sınıfı (URL 2).
Şekil 4. İstanbul Teknik 
Üniversitesi, Deneme Evi, 
Ayazağa Yerleşkesi, 2018 
(Fotoğraf: Z. G. Koç). 
Şekil 5. Dökme toprak 
yapı, Flurlingen, İsviçre 
(Erdhaus).
Şekil 6. (a) Omurgalı 
kerpiç tekniği uygulama, 
(b) Omurgalı kerpiç tekniği 
(URL 1a, b).
EKOLOJİ
görülen yapı, Panyaprateep okulu sanat sınıfı 
olarak kullanılmaktadır. Yapının duvarları omur-
galı kerpiç tekniği, döşemesi ise sıkıştırılmış top-
rak tekniği ile inşa edilmiştir (URL 2).
• Yerinde Dökme Toprak Tekniği
Atelier Koe Mimarlığın 2015 yılında Senegal’de 
yaptığı Khamsa Evi yerinde dökme toprak tek-
niği ile inşa edilen güncel uygulamalara örnek 
olarak gösterilebilir. 350 m
2
alana sahip evin 
yapımında çimento ile güçlendirilmiş (%8 ora-
nında) sıkıştırılmış toprak tuğla kullanılırken, ek 
binaların yapımında yerinde dökme toprak tek-
niği kullanılmıştır (
Şekil 8
)
 
(URL 4).
• Hafif Toprak Tekniği
Mimar Martyn Evan’ın Yeni Zelanda, Kaiko-
be-Northland yakınlarında inşa edilen konut 
projesi güncel uygulamalara örnek olarak göste-
rilebilir. Geniş saçaklarla çevrili olan yapıda; taşı-
yıcı sistem olarak ahşap, toprak karışımında ise 
talaş ve saman kullanılmış, yapının iç ve dış 
yüzeyleri kireç sıva ile sıvanmıştır
 
(URL 6).
• Sıkıştırılmış Toprak Tuğla Tekniği
Atelier Tekuto (Tokyo) mimarlığın 2008 yılın-
da başlattığı Toprak Blok Projesi (konut proje-
si) bu teknikle inşa edilmiş güncel uygulamalar-
dan biridir (
Şekil 9
). Yapının inşasında 2600 
adet toprak tuğla kullanılmış, killi toprak içine 
katılan magnezyum oksit ile toprağın dayanımı 
artırılmış ve Japon yapı standartlarına uygun 
olarak inşa edilmiştir (Meinhold, 2011).
Sıkıştırılmış toprak tuğla tekniği ile inşa edilmiş 
yapılara bir diğer örnek ise 2016 Venedik Biena-
li’nde Afrika’nın uzak bölgelerine insansız hava 
araçları ile tıbbi malzeme nakletmek için tasarlan-
mış Droneport Projesidir. Proje, Norman Foster 
Foundations’ın projesi olarak sergilenmiştir. 
Tonozlu form, iki katman olarak tasarlanmış ve 
“Durabric” olarak adlandırılan sıkıştırılmış toprak 
tuğlalardan inşa edilmiştir (
Şekil 10
) (Mairs, 2016).
• Sıkıştırılmış Toprak Tekniği
Sıkıştırılmış toprak tekniği ile inşa edilmiş gün-
cel uygulamalara örnek olarak, Hotson Bakker 
Boniface Haden Architects + Urbanistes mimar-
lık şirketi tarafından 2006 yılında yapılan 
Nk’Mip Desert Cultural Center Projesi
gösteri-
lebilir. Kanada çölü Britanya Kolombiyası’nda 
bulunan kültür merkezi Kuzey Amerika’nın en 
büyük sıkıştırılmış toprak yapısıdır. Yapı 80 
metre uzunluğunda, 5,5 metre yüksekliğinde ve 
600 mm kalınlığında sıkıştırılmış toprak duvar-
lardan oluşmaktadır (
Şekil 11
) (URL 8).

---

mimar•ist 2018/2
37
Şekil 8. Sıkıştırılmış toprak 
tuğla ve yerinde dökme 
toprak teknikleri ile inşa 
edilmiş Khamsa Evi, 
Senegal (URL 4). 
Şekil 9. Toprak blok 
projesi, Atelier Tekuto, 
Tokyo (Meinhold, 2011). 
Şekil 10. Norman Foster 
Droneport Projesi 
(Mairs, 2016).
EKOLOJİ
• PISE Tekniği
PISE tekniğiyle çok katlı yapı üretimi gerçekleş-
tirilebilmektedir. Tekniğin modern bir örneği 
olarak, Mimar Eric Haesloop’un yaptığı Kavner 
Evi gösterilebilir (
Şekil 12
) (Fisher).