O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asr boshlarigacha)

G‘urak
va 
Panjikent hokimi
Di-
vashtich
boshchilik qiladilar.
Sug‘dliklarga yordam berish uchun 
Yettisuv
dan turk lash-
karlari keladi. Sug‘ddagi barcha hokimliklar aholisi ko‘tariladi. 
Qo‘zg‘olonchilarning birlashgan kuchlari arablarga qattiq zar-
ba beradilar. Faqat ayrim shahar va qal’alar ichida qurshov-
da qolgan arab istilochilari katta o‘lpon va e’tiborli vakillarini 
qo‘zg‘olonchilar ixtiyoriga garovga berish bilan jon saqlaydilar.
Qo‘zg‘olonning 
sabablari
Qo‘zg‘olonlarning 
boshlanishi
* Islohot — mavjud tartibni o‘zgartirish
* Farmon — qonun kuchiga ega bo‘lgan buyruq

---

40
721-yil
da 
Said Xaroshiy
Xurosonga noib qilib tayinlana-
di. Unga sug‘dliklar qo‘zg‘olonini bostirish va ularni islomga 
qaytarish vazifasi topshiriladi. 
Xo‘jand
da bo‘lib o‘tgan jangda 
qo‘zg‘olonchilar yengiladi. Said Xaroshiy Movarounnahr shahar 
va qishloqlarida jazo choralarini kuchaytiradi. Biroq qo‘zg‘olonni 
to‘la bostirishga erisha olmaydi.
Movarounnahr aholisini tinchlantirish va
arablar hokimiyatini mustahkamlash maq- 
sadida Xuroson noibi 
Ashros
islom dini-
ni qabul qilganlardan 
xiroj
va 
jiz’ya
soliqlarini olmaslikka qaror 
qiladi. Bu aholini tinchlantirishga qaratilgan vaqtinchalik tadbir 
edi. Zodagon dehqonlarning ko‘pi o‘z chokarlari va kadivarlari 
bilan islomni qaytadan qabul qilib, arablar tomoniga o‘tadilar. 
Xurosonning yangi noibi 
Nasr ibn Sayyor
(738–748) mam-
lakatda o‘z mavqeyini mustahkamlab olish maqsadida 
moliya
islohoti
o‘tkazadi. Islomni yangi qabul qilgan kishilar jiz’yadan 
ozod etildi. Barcha musulmonlar huquq jihatdan tenglashtiriladi, 
yer egasining e’tiqodidan qat’i nazar ularning xiroj to‘lashi shart 
qilib qo‘yiladi.
Oliy martabali arab lashkarboshilari bilan mulkdor dehqon-
lar o‘rtasidagi qon-qarindoshlik aloqalari o‘rnatiladi. Ayni vaqt-
da o‘zi ham namuna ko‘rsatib, Buxorxudotning qiziga uyla- 
nadi. Bunday siyosat natijasida arablar bilan mahalliy zodagonlar 
o‘rtasida ma’lum darajada ittifoq yuzaga kela boshladi. Ammo
bu ozodlik yo‘lida olib borilayotgan xalq harakatlariga barham 
bera olmaydi. Movarounnahr xalifalikdagi eng notinch va isyon-
kor o‘lkalardan biri bo‘lib qolaveradi.