K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Gidrogenizatsion tozalash.
Bu usul yonilg‘ini oltingugurtli 
birikmalar va boshqa zararli qo‘shimchalardan tozalashda nisbatan 
samarali hisoblanadi. Tozalash katalizator (xrom va molibden 

---

20
oksidlari, kobalt va molibden oksidlari aralashmalari) ishtirokida 
vodorod bilan tozalash usulidir. Bu usul ancha qulay usul hisobla-
nadi, chunki bunda distillatlardan osongina chiqarib tashlanadigan 
uglevodorodlar hosil bo‘ladi. 
Tozalanadigan yonilg‘i vodorod quvur pechda 375–415°C haro-
ratgacha qizdiriladi, aralashma katalizator to‘ldirilgan reaktorga 
tushadi, bu yerda u 1–4 MPa bosim ostida gidrogenlanadi, ya’ni 
vodorod bilan birikadi. Hosil bo‘lgan oltingugurtli va boshqa gaz-
simon mahsulotlar ishqorlar yordamida chiqarib tashlanadi. Bir-
daniga tozalanayotgan distillatdan kislorodli va azotli birikmalar 
ham chiqarib tashlanadi. Bu usul istiqbolli va iqtisodiy jihatdan 
foydalidir, chunki bunda tozalangan yonilg‘ining sifati va miqdori 
juda yuqori bo‘ladi. Gidrotozalash dizel yonilg‘ilarini ishlab chiqa-
rishda keng qo‘llaniladi. Masalan, tarkibida 1,0–1,3 foiz oltingu-
gurt bo‘lgan dizel distillatlari tozalanganidan so‘ng tayyor mahsu-
lotlarda oltingugurtning miqdori 0,02–0,06 foizdan oshmaydi va 
97–98 foiz kimyoviy barqaror yonilg‘i olinadi. 
Gidrotozalash natijasida yonilg‘i tarkibidagi oltingugurt miqdori 
10–20 barobargacha kamayadi.