Samarqand iqtisodiyot va servis

Paushal to‘lov
–litsenziya bitimida qat’iy 
belgilangan summa, ishlab chiqarish hajmi va mahsulotning sotilishiga bog‘liq 
emas. 
Ilmiy –texnik, ishlab chiqarish, boshqaruv, tijoriy, moliyaviy va boshqa 
harakterdagi nou –xau degan umumiy nomga birlashgan bilim va tajriba ular 
maxsus muhofaza hujjatlari bilan emas, konfidensial himoya qilingan, hujjat 
ko‘rinishida bevosita amaliy ishlab chiqarish tajribasi sifatida uzatiladi. 
Texnologiyalar bilan xalqaro almashinishga xalqaro injiniring va ishga 
doir turli xil xizmatlar qo‘shiladi. Xalqaro injiniring – bu chet el kontragentiga 
komplek yoki alohida injener –texnik turini taqdim etish. Bular loyihalash, qurilish 
ob’ektni foydalanishga topshirish, korxonaga yangi texnologik jarayonlarni ishlab 
chiqarishga buyurtma olish, boshqaruv, marketing va pudrat xizmatlari 
ko‘rsatishdan iborat. 
Xalqaro texnologiyalar almashinishda oldingi o‘rinlarni sanoati rivojlangan 
mamlakatlar – AQSH, G‘arbiy Yevropa mamlakatlari, Yaponiya egallaydi. Yangi 
industrial mamlakatlar Xitoy va Xindistonning roli oshmoqda. Jahon iqtisodiyoti 
taraqqiyotiga ilmiy –texnika progressi hissasi hal qiluvchi bo‘lmoqda. Boshqa 
tomondan, ilmiy –texnika taraqqiyoti ilmiy –tadqiqotlarga va konstruktorlik – 

---

64 
tajriba ishlari (NIOKR)ga sarflanadigan mablag‘larga, ilmiy, injener kadrlar 
tayyorlashga va innovatsion sohada davlat olib borayotgan siyosatga bog‘liq. 
Masalan 2004 y. NIOKRda harajatlar ulushi AQSH, Yaponiya, Germaniyada 
IYAMning 2,7 -2,9% ni, Fransiya va Buyuk Britaniyada 2,3 – 2,4%ni tashqil qildi. 
Yangi industrial mamlakatlar Yevropa ko‘rsatkichlariga yaqinlashmoqda, Koreya 
Respublikasi esa AQSH ko‘rsatkichiga yetay deb qoldi. NIOKRni moliyalashtirish 
bo‘yicha asosiy harajatlar tadbirkorlik tartiblariga to‘g‘ri keladi (OESR 
mamlakatlari bo‘yicha 67%), lekin davlat byudjeti ulushi ham katta (AQShda 33%, 
NIOKR, 2004 y .) 
6.§. Jahon konsalting xizmatlari bozori 
Konsalting xizmatlari allaqachon butun jahon industriyasi iqtisodiyoti sohasi 
hisoblanadi. Qaysikim, u yuksalish jarayonlarini o‘z boshidan kechirmoqda. 
Konsaltingni, individual faoliyatdan industriyaga aylanishi asosiy belgilari 
sifatlaridan biri shunda ko‘rinadiki, konsalting xizmatlarining katta qismi 
individual konsultantlar tomonidan emas, balki korporatsiyalar tomonidan 
(konsalting firmasi) taqdim etiladi. Bu xizmat sohasi ko‘proq Shimoliy Amerika 
(AQSH va Kanada), G‘arbiy Yevropa, Yaponiya, Avstraliya, Yangi Zelandiya va 
Singapurda rivojlangan. Ammo konsalting firmalari jahonning deyarli hamma 
mintaqasida faoliyat ko‘rsatmoqdalar. Hozirgi kunda dunyoda ikkita yetakchi 
xalqaro kasbiy (professional) konsalting firmalar birlashmasi mavjud: