58
Oilaning barkamol Shaxs tarbiyasidagi vazifalari
Tarbiya murakkab va uzoq davom etadigan jarayon bo‘lib, uning poydevori asosan
oilada qo‘yiladi.
Tarbiya jarayonida bolaning ongigina emas, balki xis-tuyg‘ularini ham o‘stirib boriSh, unda
jamiyatning Shaxsga qo‘yadigan axloqiy talablariga muvofiq keladigan xulqiy malaka va odatlarini
hosil qiliSh lozim. Bunga eriShiSh uchun bolaning ongi, hissiyoti va irodasiga ta’sir etib boriladi.
Agar bularning birortasi e’tibordan chetda qolsa, maqsadga eriShiSh qiyinlaShadi. Oilada tarbiya
jarayoniga ota-ona rahbarlik qiladi.
U bolaning faoliyatini belgilaydi, ularning ijtimoiy jarayonda iShtirok etiShlari uchun Shart-
Sharoit yaratadi.”
17
(Jelf Helstead. Navigating the new pedagogy: six
prinsiplex thet transform
teaching. 38-b.)
Tarbiya-ijtimoiy hodisa. U kiShilik jamiyati paydo bo‘lgan davrdan beri mavjud.
Herbert Spencer - ingliz olimi “Tarbiya - bolaning Shaxs sifatida har tomonlama
rivojlaniShini ta’minlaShning amaliy jarayonlarini o‘z ichiga oliShi kerak” - deb yozadi, va
"bolaning yaShaSh Sharoitlari uning Shaxs sifatida ulg‘ayiShiga bog‘liqligi, ta’sirini misollar orqali
keltiradi. O‘zining "Butun Shaxsni rivojlantiriSh" kitobida tarbiyaning aqliy, axloqiy va jismoniy
turlarini ko‘rsatib o‘tib, ulardan eng asosiysi axloqiy tarbiyadir deb ta’kidlaydi.
18
(The
elements of
teaching. Jems M. Banner. Gardners Books.)
Oila tarbiyasi ko‘p qirrali bo‘lib,
uning bir-biri bilan bog‘liq tarkibiy qismlari mavjud.
Mazkur tarkibiy qismlar yaxlit tarzda bola Shaxsida Shakllantiriladi. Ularni quyidagicha tasnif
etiSh mumkin.
17
Jelf Helstead. Navigating the new pedagogy: six prinsiplex thet transform teaching. 38-b
18
The elements of teaching. Jems M. Banner. Gardners Books.
Репродуктивлик
Нуклеарлик
Иқтисодий
-
молиявий
хўжалигининг
фаолиятини
тўғри
юритиш
Оиланингкўп
бўғимлилиги
Тарбия
Коммуникатив
лик
Оиланинг
энг
муҳим
вазифаларидан
бири
-
тарбия
ҳисобланади
.
Оила
-
тарбия
маскани
.
Айнан
шу
масканда
дунёга
келган
фарзанд
ота
-
онадан
нафақат
ирсий
хусусиятларини
олади
,
балки
улардаги
хатти
-
ҳаракат
,
ахлоқ
-
одоб
қоидаларини
ҳам
эгаллаб
боради
Боланинг
ақлий
,
ахлоқий
,
эстетик
,
иқтисодий
,
экологик
,
жисмоний
,
маънавий
,
гигиеник
,
жинсий
тарбиясида
оила
асосий
омил
ва
восита
ҳисобланади
.
Бу
ўринда
ота
-
она
-
санъаткор
,
бола
-
санъат
асари
,
тарбия
жараёни
эса
санъатнинг
ўзидир
.
Оиланинг
вазифаларидан
яна
бири
иқтисодий
-
молиявий
хўжалигининг
фаолиятини
тўғри
юритиш
ҳисобланади
.
Катта
жамиятнинг
ўз
иқтисодий
,
ижтимоий
,
молиявий
масалалари
бўлганидек
,
оиланинг
ҳам
ўзига
яраша
иқтисоди
,
бюджети
,
кирим
-
чиқими
,
даромадлари
каби
ўзига
хос
молиявий
жиҳатлари
мавжуд
.
60
Oilada aqliy tarbiya
.
Oilada aqliy tarbiyani ShakllantiriShda bolalarning dunyoqaraShi va
tafakkurini rivojlantiriSh, unda aqliy mehnat madaniyatini tarkib toptiriShga qaratilgan maqsad
yo‘lidagi faoliyat tuShuniladi. Aqliy tarbiyani yo‘lga qo‘yiSh chog‘ida bolalarni ilm-fan, texnika va
texnologiya borasida qo‘lga kiritilayotgan yutuqlardan, yangilik va kaShfiyotlardan xabardor etiSh,
ularga ijtimoiy fanlar asoslari xususidagi bilimlarni beriSh tarzida ularda tafakkur qobiliyatini qaror
toptiriSh, dunyoqaraShini ShakllantiriShdan iboratdir.
Bola dunyoqaraShi uning fundamental tuShunchalaridan Shakllanadi. Mazkur tuShunchalar
asosida bola Shaxsiyati va hatti-harakatlari taShkil topadi, aniqlanadi va bolaning borlig‘i
belgilanadi. Bunday tuShunchalar o‘ziga xos bo‘lgan hayotga qaraSh prizmasini yaratadi va har bir
inson o‘zi yaratgan prizmasi orqali xayotga, atrofidagi hodisa va narsalarga qaraydi. SHuning
uchun ham bolaga ijobiy tuShunchalarni singdiriSh lozim, qaysiki unga hayotdagi har bir echimi
yo‘q bo‘lib ko‘rinayotgan muammolar bolaning ichki kechinmalari orqali sog‘ligiga salbiy ta’sir
ko‘rsatmasligiga yordam beradi. Bolalar ham kattalar singari muammo yo‘qligiga, faqatgina
imkoniyat borligiga to‘laqonli iShonganidagina katta yutuqlarga eriSha oladilar. Bolalar o‘zlari
uchratgan har bir muammo va masalaning echimi borligini anglaShlari ular ruhiyatini ko‘taradi va
yangi cho‘qqilarni zabt etiShlariga turtki bo‘ladi. Undan taShqari, agar bola masalaga ijodiy
yondaShsa, u uShbu masalaning bir qancha echimi borligiga amin bo‘ladi. Farzandimizga masala
echimini topiShda taShabbus va ijodkorlikdan cho‘chimasdan harakat qiliShni o‘rgatiShimiz lozim.
O‘z bolalarimiz kuchi, mahorati, taShabbuskorligi va aqliga iShonib, ularga masala echimlarini
mustaqil raviShda topiShga imkoniyat berib biz ularga o‘zimiz tomonimizdan eng qimmatli narsani
bergan bo‘lamiz.
19
(Jelf Helstead. Navigating the new pedagogy: six prinsiplex thet transform
teaching. 93-b.)
Axloq normalari xulq-atvorning regulyatori sifatida odat normalariga zid hatti-harakat
axloqsizlik xarakati deb qaraladi. SHunisi ham borki, xuquq majburiy bo‘lsa, ahloq ixtiyoriydir.
Ahloqiy tarbiya odamlarni nomusli, vijdonli, adolatli, vatanparvar, mehnatsevar bo‘liShga o‘rgatiSh
bilan profilaktika iShlarini ham olib boradi. Ahloqiy tarbiyada yaxShi xulqni takomillaShtiriSh
uchun kuraShiladi.
20
(Best Books for Teaching. Gardners Books. 95-b)
Do'stlaringiz bilan baham: 
