Мбт педагогика мажмуа 2020 21 Йил лотинча docx

belgisi
O‘zlaSh
tiriSh %
BaholaSh mezoni
Tayyorga
rlik darajasi
A’lo
A
90-100
(baholaSh)
Bilimlarni
umumlaShtira
oladi, ma’lumotlarni baholaydi,
tahlil qiladi, tuShunadi, biladi
4-daraja
(ijodiy daraja)
Juda
yaxShi
V
80-90
(sintez va
tahlil)
Bilimlarni
sintezlaydi,
tahlil
qiladi,
qo‘llaydi,
tuShunadi, biladi
3-daraja
(ko‘nikma va
malakalarga
egalikni to‘la
namoyiSh etiSh
darajasi)
YaxSh
i
S
70-80
qo‘llaSh
Bilimlarni
qo‘llaydi,
tuShunadi, biladi
3-daraja
(ko‘nikma va
malakalarga
egalik darajasi)
Qoniq
arli
D
tuShuniS
h
Bilimlarni
tuShunadi,
biladi
2-daraja
(bilimlarni qayta
tiklaSh darajasi)
Etarli
E
50-60
biliSh
Bilimlardan xabardor
1-daraja
(tasavvur etiSh
darajasi)
Etarli
emas,
qo‘Shimcha
yana
iShlaSh
talab
qilinadi
FY
40-50
Bilimlardan
yomon
xabardor
0-daraja
(yomon
tasavvur etiSh
darajasi)
Etarli
emas,
qo‘Shimcha
yana juda
ham qo‘p
iShlaSh
talab
qilinadi
F
40 kam
Bilimlardan
mutlaqo
xabardor emas
0-daraja
(mutlaqo
tasavvur eta
olmaslik
darajasi)
O‘quv fani (moduli) materialining 90-100 % o‘zlaShtiriliShi uchun “a’lo” baho qo‘yiladi. Bu
kasbiy tayyorgarlikni 4-darajasiga teng bo‘lib,“ijod darajasi” deb belgilanadi. Agarda o‘quv fani
(moduli) dasturi bo‘yicha materiallar kamida 50 % o‘zlaShtirilsa, u holda “etarli” bahosi qo‘yiladi
va u o‘zlaShtiriShning “tasavvur etiSh darajasi” deb belgilanadi. O‘quv fani materiallarining 40 %
dan kam o‘zlaShtiriShi, tayyorgarlikning 0-darajasi (“mutlaqo tasavvur eta olmaslik darajasi”)ga
teng hisoblanadi. Har bir kurs yakunlangandan so‘ng talaba kreditni yakunlaganligi to‘g‘risidagi
guvohnomaga ega bo‘ladi.

---

256
Masofaviy ta’lim
Masofali o‘qitiSh zamonaviy ta’limning eng muhim va tobora ommaviylaShib borayotgan
Shakli sanaladi. Zamonaviy Sharoitda axborot- kommunikatsion texnologiyalarning tezkor
rivojlaniShi ta’lim jarayonida ularning imkoniyatlaridan foydalaniSh uchun qulay Sharoitni vujudga
keltirdi. Ayni vaqtda etakchi xorijiy mamlakatlar masofadan o‘qitiSh borasida boy tajriba
to‘plangan
109
.
Internet tarmogini keng tarqaliShiga olib keldi, buni esa biz London Iqtisodiyot Maktabini
tekShiriSh natijasida Shunga amin bo‘ldik, yoShlarning 74% 9 yoShdan 19 yoShgacha bulgan
yoShlar orasida internet tarmogidan hattoki uyda foydalaniShgan, 98% yoShlar har joylarda
internet tarmogidan foydalaniSh mumkinligini ko‘rsatadi, 24% yohslar esa doimiy har kuni
maktabda internet tarmogidan foydalaniShgan. 40 % yoShlar esa doimiy har kuni internet
tarmogidan foydalanisgan. Bu esa bizga haqiqatdan ham texnologiyardan foydalaniSh maktablarda
va darsdan taShqarida bo‘lgan pedagogic amaliyotlardan foydalaniShda muhim sifat bo‘lib xizmat
qiliShini kursatadi. SHunga qaramay yoShlar texnologiyalardan darsadan taShqarida bo‘lgan
paytlarida faqat maktab maShgulotlarinigina emas balki boShqa narsalarda foydalaniShlarini
ko‘rsatib berdi, va Shu borada turli tadqiqotlar va o‘qituvchilarning fiklarini ko‘radigan bo‘lsak ular
ICT dasturini darsdan va sinfdan taShqarida bo‘lgan maShgulotlarni qisqartiriSh va sinfdan
taShqari paytlarida internet tarmogini qisqartiriSh kerakligini malahat beriShni va Shuni inobatga
oliSh kerakligi takidlaShiShdi.
SHu borada yana bir pedagog Bridget Somekh ham uz etirozini bildirdi:Agar biz ICT
dasturini 21 asr boShida qo‘llasak, dars jarayonidagi va darsdan taShqarida bo‘lgan maShgulotlarni
o‘rgartiriSh lozim Ko‘p yoShlar internet tarmogidan bemalol foydalana oliShadi o‘zlarining
kompyuteri orqali, uyali telefonlari orqali, bunda esa ICT tarmogini ozgina cheklaShtiriSh lozim
(Somekh 2006, p.121).
Pedagog Somekh yana Shuni takidlaydiki an’anaviy kitoblarda yozilgan va kursatilgan
narsalarni internet turli usullar bilan ko‘rsatib beradi. Kitoblar esa bir uzunlikka bo‘liShi lozim
ekanligini bildiradi. YAna Shu narsani etiborga oliSh kerakki kitoblarni o‘qiSh va o‘rganiSh
ma’lum bir muddatni o‘z ichiga oladi, internetda esa aksincha ozgina vaqt davomida o‘qib
o‘rganiSh muhimligini ko‘rsatib o‘tiladi. YAna Shuni e’tiborga oliSh kerakki internet tarmogidan
foydalaniSh judaa tez, qulay, urgartiriSh mumkinligi ham ijobiy fikrni bildiradi. Hozirgi kunda
dunyoning barcha va turli maktablarida maShgulotlaning xilma xilligi, turi ko‘pligini inobatga
oladigan bulsak, dars jarayonida hamda darsdan taShqarida, uyda beriladigan maShgulotlar
yoShlarni iShlaniShini ta’minlaydi. Pedagog Somekhning takidlaShicha Shunga o‘xShaSh
maShgulotlarni bajariShda yoShlarning texnologiyalardan foydalanib iShlaShi haqiqatdan ham o‘z
mevasini beradi deb takidlaydi va hattoki bu yoShlar orasida intizomni
yaxShilaydi diydi.
Somekhning aytiShicha an’anaviy bilib oliSh dasturi hozirgi yoShlarga mos emas, ularning xohiSh
istakalrini tadbiq qiliShda texnologiyalarning o‘rni haqiqatdan ham yuqori ekanligi bildiradi
110
.
Masofaviy ta’lim texnologiyasi 1969 yilda Angliya premer-ministri G.Vilson taShabbusiga
ko‘ra Shakllantirilgan deb hisoblanadi. Ammo masofadan o‘qitiSh ancha oldinroq, ya’ni, birinchi
barqaror, muntazam pochta aloqasining ShakllaniSh davrida yuzaga kelgan. 1858 yildan boShlab
London universitetida barcha xohlovchilarga ularning mustaqil bilim oliShlari, barcha ixtisosliklar
va barcha sohalardagi akademik daraja uchun imtihon topShiriShlariga ruxsat etilgan. 1938 yildan
buyon Sirtqi ta’lim bo‘yicha Xalqaro kengaSh, 1982 yildan boShlab, Masofaviy ta’lim bo‘yicha
Xalqaro KengaSh nomi bilan maShhur xalqaro ta’lim taShkilotlari sifatida faoliyat ko‘rsatmoqda.
Ochiq universitetlardagi o‘qiSh xarajatlari an’anaviy institutlarda o‘qitiShga qaraganda 8-10 marta
arzon. M: Angliyada turg‘un o‘qiShga 3000, masofaviy o‘qitiSh orqali bilim oliShga esa atiga 300
funt sterling to‘lanadi. Binolarga xizmat ko‘rsatiSh, jihozlar va laboratoriya uchun xarajatlar,
o‘qituvchi, ma’muriyatlar va xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar Shtati qisqaradi. Ta’lim oluvchilarga
filiallar tarmog‘i, telestudiya va kompyuter tarmog‘i orqali maslahatlar beriladi. Angliyada
o‘quvchilarni tayyorlaSh dasturi 130 ta kursni o‘z ichiga qamrab oladi, ularning ko‘plari fanlararo
bog‘laniSh xususiyatiga ega. Masofaviy ta’lim AQSHda o‘tgan asrning 60-yillarning o‘rtalaridan,
Evropada esa 70-yillarning boShlarida jadal rivojlana boShlandi.
109
Муслимов
Н
., 
Усмонбоева
М
., 
Мирсолиева
М
. 
Инновацион
таълим
технологиялари
ва педагогик
компетентлик
. 
УМК
. –
Тошкент
, 2016. –
Б
. 83.
110
154-155.

---

257
O‘qitiShning bu Shakli ta’lim oluvchilar va o‘qituvchilarning bir-birlari hamda o‘qitiSh
vositalari bilan o‘zaro ta’sirining maqsadga yo‘naltirilgan interfaol jarayonidan iborat bo‘lib, bunda
ta’lim jarayoni ularning geografik fazoviy joylaShiShiga bog‘liq bo‘lmaydi. Ta’lim jarayoni kichik
tizimlardan iborat, ya’ni o‘qitiSh maqsadi, mazmuni, metodlari, vositalari, taShkiliy Shakllari,
nazorat, o‘quv- moddiy, moliyaviy-iqtisodiy, me’yoriy-huquqiy va marketing kabi elementlarni
qamrab olgan o‘ziga xos pedagogik tizimda kechadi. Axborot-ta’lim muhiti ma’lumotlarni uzatiSh
vositalari, axborot resurslari, o‘zaro muloqot bayonlari, foydalanuvchilarning ta’lim oliShga
bo‘lgan ehtiyojlarini qondiriShga yo‘naltirilgan apparat- dasturiy, taShkiliy-uslubiy ta’minot va
boShqalar masofadan ta’limning tizimiy-taShkiliy majmui sanaladi. Masofaviy ta’lim o‘qitiShning
an’anaviy usullaridan foydalaniSh, turg‘un Sharoitda o‘qiSh imkoniyatiga ega bo‘lmagan,
imkoniyatlari tibbiy Shart-Sharoitlar tufayli chegaralangan Shaxslar, Shuningdek, kadrlarni qayta
tayyorlaSh va ularning malakasini oShiriSh kurslarining tinglovchilari, xorijiy mamlakatlarning
ta’lim muassasalarida o‘qitiSh istagida bo‘lgan abiturientlar, ikkinchi mutaxassislikni egallaShni
xohlovchi kadrlarga juda qulay Sharoitni yaratib beradi. Mazkur ta’limni taShkil etiShda
o‘qituvchilarning faoliyati faqat o‘quv axborotlarini uzatiSh bilan cheklanmaydi. SHu sababli bu
turdagi ta’limni taShkil etiShga bir necha mutaxassis jalb qilinadi. Ular o‘z vazifalariga ko‘ra
turlicha nomlanadi. Xususan
111
:
111
Муслимов
Н
., 
Усмонбоева
М
., 
Мирсолиева
М
. 
Инновацион
таълим
технологиялари
ва педагогик
компетентлик
. 
УМК
. –
Тошкент
, 2016. –
Б
. 84.