Tabiiyot-geografiya fakulteti


Spektral  chiziqlarning



Download 1,28 Mb.
Pdf ko'rish
bet25/98
Sana27.01.2022
Hajmi1,28 Mb.
#412593
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   98
Bog'liq
tabiiy va oqava suvlar tarkibidagi ammoniy ionlari miqdorini fotoelektrokolorimetrik usul bilan aniqlash

Spektral 

chiziqlarning 

intensivligi. 

Harorat 


yuqori 

bo`lganda 

tekshiriladigan  element  plazma  holida  bo`ladi.  Plazma  deb,  elektr  o`tkazadigan 

kvazineytral  atom,  molekula  va  ionlardan  iborat  nur  sochuvchi  qo`zg`atilgan  va 

erkin holatdagi 

e

 lardan iborat gazga aytiladi. 

Agar barcha asosiy jarayonlar qaytar bo`lsa, sistema energiya yo`qotmasa, 

bunday  sistema  temodinamik  muvozanatda  bo`ladi.  Bu  vaqtda  spektral  

chiziqlarning intensivligi quyidagi formula bilan ifodalanadi: 

)

exp(



)

(

4



1

0

1 0



kT

E

T

N

g

N

A

h

I





 

bu  yerda,  A

10

–Enshteyn bo`yicha ehtimoli;  N



0

–asosiy energetik holatdagi 

atomlar  soni;  g

1

–yuqori  energetik  holatning  statistik  massasi;  N(T)–holatlar 



to`plami;  T–mutloq  harorat.  Ushbu  tenglamadan  ko`rinishicha,  asosiy  holatdagi 

atomlar  soni  spektral  chiziqning  intensivligiga  mutanosibdir.  Bundan  tashqari 

chiziqlarning intensivligi elementning tabiati va energetik o`tishlarning turiga ham 

bog`liq.  Atomlar  spektriga  haroratning  ta’siri  kattaligini  yuqoridagi  tenglamadan 

ko`rish qiyin emas. Haroratning oshishi ionlarning sezilarli ortishiga olib keladi. 

N

N

N





bu  yerda,  N

+

–ionlashgan  atomlar  soni;  N–neytral  (ionlashmagan)  atomlar 



soni;  α–ionlanish  darajasi.  Ionlanish  darajasining  haroratga  bog`liqligini  Sax 

tenglamasi: 

;

log


log

2

5



5040

1

log



1

2

A



A

Z

Z

T

E







 

bu  yerda  E

1

–ionlanish  energiyasi.  Bu  tenglamadan  ko`rinishicha, 



haroratning  oshishi  intensivlikning  avval  ortishiga  va  muayyan  maksimumga 

yetgandan keyin esa kamayishiga olib keladi. Maksimumga mos keladigan harorat 

berilgan  element  uchun  optimal  hisoblanadi.  Shu  bois  aniq  natijalar  olish  uchun 

har qanday aniqlash plazmaning harorati shu qiymatga yaqin bo`lganda o`tkazilishi 

kerak. 



25 

 

Spektral 



chiziqlarning 

intensivligi 

haroratdan 

tashqari 

boshqa 

elementlarning  ishtirokiga  ham  bog`liq.  Ayniqsa,  qiyin  uchuvchan  va  kam 

dessotsiyalanuvchi  fosfat,  sulfat,  silikat  singari  anionlar  spektral  chiziqlarning 

intensivligini  kamaytiradi.  Oson  ionlanuvchi  natriy,  kaliy  singari  metallar 

ishtirokida  spektral  chiziqlarning  intensivligi  ortadi.  Masalan,  natriy,  kaliy 

ishtirokida  analiz  qilinsa, 



e

  larning  parsial  bosimi  ortadi  va  natriyning 

ionlanishmuvozanati  siljiydi.  Buni  massalar  ta’siri  qonuni  asosidagi  quyidagi 

ifodadan ko`rishimiz mumkin. 

;

e

Na

Na





Na

e

Na

P

P

P

k

/



 



bu  yerda,   

e

Na

Na

P

P

P

,

,



–natriy  atomi,  natriy  ioni  gazlari  va 



e

  larning 

parsial  bosimlari. 

e

lar  parsial  bosimining  ortishi  neytral  natriy  atomlarining 

ko`payishiga  olib  keladi.  Buning  oqibatida  natriyning  analitik  konsentratsiyasi 

o`zgarmagan  bo`lsada,  uning  spektral    chiziqlarining  intensivligi  ortadi.  Boshqa 

ishtirok  etuvchi  moddalar  ta’siridan  intensivlikning  bunday  oshishiga  matritsa 

effekti  deyiladi.  Umuman  olganda,  anionlar  bug`lanish  va  dissotsiyalanish, 

kationlar  esa  ionlanish  va  qo`zg`atish  jarayonlariga  ta’sir  etadi.Shu  bois  ham 

tekshirish  past  haroratda  o`tkazilganda  analizga  anionlar,  yuqori  haroratda 

o`tkazilganda kationlar halaqit beradi. Miqdoriy analizga amalga oshirganda bu hol 

hisobga  olinishi  kerak.  Qo`zg`atilgan  plazmaning  fazoviy  kengayishi  va  unda 

haroratning o`zgarishi kuzatilgani uchun plazma teskari spektral chiziqlarni yutadi. 

Bu  jarayon  rezonans  chiziqlarda  ko`proq  uchraydi:  zarrachalar  soni  bilan 

intensivlikning  bog`liqligini  o`zgartiradi.  Plazmaning  tashqi  sohasi  sovuqroq 

bo`ladi.  Bu  sohada  doppler  kengayishi  undan  issiqroq  bo`lgan  markaziy  sohada 

kam  bo`ladi.  Shuning  uchun  chiziqlarning  markazida  yutilish  katta  bo`ladi. 

Atlaslarda bunday chiziqlar R (reversiv teskari) indeksi bilan belgilanadi.[16] 




Download 1,28 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   98




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish