Choriyev Anvar

Tadqiqotning  manbalari

.  BMI  yozishda    o`rganilgan  asarlar    va  matbuot  

materiallari  natijalari    asos    qilib    olindi.    Shuningdek,    mustaqillik    davrida  

mazkur    mavzuda    uyushtirilgan    davra    suhbatlari    materiallari,    chop    etilgan  

ilmiy  maqolalar,  davriy  matbuot materiallardan   ham  keng  foydalanildi. 

Tadqiqotning    tuzilishi.

  Bitiruv  ishi    kirish, asosiy    qism,    ikki    bob, xulosa    va  

foydalanilgan  adabiyotlar  ro`yxatidan  iborat. 

---

 

8 

I. Bob . Tarixiy manbalarni xususiyatlari va tavsifi. 

1.Tarixiy manbalarni aniqlash, tanlash va tahlil etish yo’nalishlari 

                  va asosiy xususiyatlari.

  

 

Tarixiy  fakt  va  voqealar  bayoni  inson  xarakteri,  ma’lumot  beruvchi  shaxs, 

guruh,  firqa,  sulola,  mazhab  va  mamlakatlar  manfaati  yo’lida  turlicha  talqin 

qilinishi  mumkin.  Masalan,  O’zbekiston  yaqin  tarixi  mamlakatimizning  X1X  asr 

ikkinchi yarmi va XX asr boshlaridagi siyosiy voqealar turli davrlarda, manbalarda 

va  turli  mualliflar  tomonidan  turlicha  talqin  qilinmoqda.  Bular  o’z  davrida 

yaratilgan  yozma  yodgorliklar,  tarixiy  hujjatlar  va  solnomalarda  qanday  bayon 

qilingan?  Sho’ro  davrida  qanday  tushuntirildi?  Va  nihoyati  mustaqillik  sharoitida 

tarixiy adolatni tiklash, manbalar asosida xolis va ob’ektiv bo’lib o’tgan voqealarni 

bilishimiz  mumkin  va  kerak.  Bu  esa  manbashunoslik  fanisiz,  manbalarga  ilmiy 

yondoshuvsiz  mumkin  emas.  Chunki,  o’sha  davrdagi  yozma  yodgorliklar 

aksariyati arab alifbosi asosidagi yozuvimizda, bir qismi rus tilida ham bitilgan va 

o’sha davrga xos tarixiy xususiyatlarga ega. 

Xulosa,  manbashunoslik  fani  yurtimiz  tarixi    to’g’risida  xolis  va  ob’ektiv 

bilim  olishga,  o’zligimizni  anglashga,  boy  va  qadimiy  madaniyatimizni  bilishga 

xizmat qiluvchi tarix fanining muhim sohalaridan biridir.Manbashunoslik fani tarix 

ilmining asosiy va muhim sohalaridan biri bo’lib, turli (moddiy, etnografik, yozma 

va boshqa) manbalarni o’rganish hamda ulardan ilmiy foydalanishning nazariy va 

amaliy jihatlarini o’rganadi. 

 

Tarixiy manba deganda nimani tushunamiz? 

 

Tarixiy  manba  deganda  uzoq  o’tmishdan  qolgan,  tabiat  va  jamiyatning 

ma’lum  bosqichdagi  kechmishini  o’zida  aks  ettirgan  moddiy  va  ma’naviy 

yodgorliklarni tushunamiz. 

 

Moddiy  yodgorliklarga  -  qadimiy  obidalar,  manzilgohlar  va  mozarlar, 

shaharlar, qasrlar va qal’alar xarobalari, uy-ro’zg’or buyumlari va boshqalar kiradi. 

---

 

9 

 

Ma’naviy  yodgorliklar  deganda  qadimgi  yozuvlar,  xalq  og’zaki  ijodi 

namunalari,  afsonalar,  yozma  yodgorliklar  –  bitik,  qo’lyozma  kitob,  hujjatlar  va 

arxiv materiallari tushuniladi. 

 

Umuman, tarixiy manba inson ijtimoiy faoliyati natijasida paydo bo’lgan va 

uning  xususiyatlarini  o’zida  aks  ettirgan  moddiy  va  ma’naviy  yodgorliklardan 

iboratdir. Ularni o’rganadigan fanni biz manbashunoslik deymiz. 

 

Manbashunoslik fani ijtimoiy fan sohasida asosan ikki xil bo’lishi mumkin - 

tarixiy  manbashunoslik  va  adabiy  manbashunoslik.  Bizning  maqsadimiz  tarixiy 

manbashunoslikni o’rganishdir. 

 

Manbashunoslik  fanining  vazifalariga  kelsak  tarixiy  manbalarni  qidirib 

topish,  ularni  ro’yxatga  olish,  turkumlash,  chuqur  va  atroflicha  tadqiq  etish, 

manbada  o’z  aksini  topgan  yoki bayon  etilgan voqealar,  keltirilgan  faktlarni  to’la 

va  ob’ektivligini  aniqlash,  manbaning  tarix  fani  taraqqiyotini  o’rganishdagi 

ahamiyatiga baho berish, manbashunoslikning asosiy vazifasi hisoblanadi.