O. L. Muxamedov Kafedra mudiri

 
M.Oʻ
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

1- mavzu: IQTISODIY GEOGRAFIYA FANINING PREDMETI VA MAQSADI. 
 
          Reja: 
 
1.
 
Iqtisodiy geografiyaning predmeti. 
2.
 
Iqtisodiy geografiyaning nazariy asoslari. 
3.
 
Iqtisodiy geografiya fanining obekti va unga ta’sir etuvchi omillar. 
4.
 
Iqtisodiy geografiya fanining boshqa fanlar bilan uzviy aloqasi va tadqiqot uslublari. 
5.
 
Iqtisodiy geografiyaning vazifalari. 
 
1.  Iqtisodiy  geografiyaning  predmeti.
  Iqtisodiy  geografiya  –  ijtimoiy  geogr  fanlar 
turkumiga  kirib,  ijtimoiy  ishlab  chiqarishni  geografik  muammolarni,  ishlab  chiqarishni 
joylashtirish,  xududiy  ishlab  chiqarish  majmualarini  vujudga  kelishi  va  rivojlanishi 
muammolarini  tadqiqot  qiladi.  Moddiy  ne’mat  ishlab  chiqarish  jarayonini  gegorafik  – 
xususiyatlarini  o‘rganadi.  Bu  jarayonda  kishilar  o‘rtasida  ishlab  chiqarish  munosabatlari 
shakllanib,  ishlab  chiqarish  vositalari  va  iste’mol  buyumlari  vujudga  keladi.  Moddiy  ne’mat 
ishlab  chiqarish  kuchlari  o‘ziga  quyidagilarni  oladi:  ishlab  chiqarish  vositalari  qaysiki  ular 
yordamida  odamlar  o‘z  bilimlari,  tajribalari,  ko‘nikmalari  tufayli  moddiy  ne’matlar  ishlab 
chiqaradilar.  Ishlab  chiqarish  usulining  ikkinchi  tomoni  –  bu  ishlab  chiqarish  munosabatlari 
bo‘lib,  moddiy  ne’mat  yaratish  jarayonida  kishilar  o‘rtasida  ishlab  chiqarish  aloqalari  vujudga 
keladi. 
Iqtisodiy geografiya ishlab chiqarishning munosabatlari bilan uzviy ravishda bog‘langan 
holda ishlab chiqarish kuchlarini xududiy joylanishini o‘rganadi. 
Ijtimoiy  ishlab  chiqarishning  geografik  muammolarini  tadqiqot  qilish  ijtimoiy  mehnat 
taqsimotini  keng  ko‘lamda,  ya’ni  xududiy  (geografik)  mehnat  taqsimotini  tashkil  qilish  bilan 
aniqlanadi. 
Iqtisodiy  geografiya  ishlab  chiqarish  geografiyasini  o‘rgangan  holda  qayerda  va  nima 
ishlab  chiqarish  mamlakatlarini  sharoiti  va  rivojlanishi  xususiyatlarini  hamda  ularda  iqtisodiy 
rayonlar vujudga kelishini, mamlakatlar va rayonlar o‘rtasida iqtisodiy aloqalarni shakllanishini 
tushuntiradi.  Shu  bilan  birga  iqtisodiy  geografiya  xududlar  xo‘jaligini  faqatgina    yozib 
chiqmasdan,  balki  aniq  materiallarni  umumlashtirib  va  tahlil  qilish  yo‘li  bilan  u  yoki  bu 
mamlakat, rayon, markaz yoki xo‘jalik tarmoqlarida ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish va 
xududiy tashkil qilish xususiyatlarini ob’ektiv qonuniyatlarini tushuntirib beradi. 
Iqtisodiy-geografik  izlanishlar  mamlakatimizni,  boshqa  yaqin  va  uzoq  mamlakatlarni 
bilishda  muhimdir.  Mehnatkashlarni  umumiy  bilimini  va  ayniqsa  iqtisodiy  bilim  saviyasini 
oshirishda roli katta. 
Ishlab chiqarishni geografik  muammolarini  hal qilish  borasida  iqtisodiy geografiya  xalq 
xo‘jaligini rejalashtirish uchun, xo‘jalik ob’ektlarni  joylashtirish uchun  muhim  bo‘lgan va xalq 
xo‘jaligini rivojlantirishni istiqbollari va bashorat qilish bilan bog‘liq bo‘lgan qator masalalarni 
tadqiqot qiladi. 
Ijtimoiy formatsiya ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirishni umumiy qonunlari turli xil 
tarixiy, tabiiy va texnik sharoitlarda mamlakat, rayon va xo‘jalik tarmoqlarida ishlab chiqarishni 
joylashtirishda  o‘z  ifodasini  topadi.  Iqtisodiy  geografik  tadqiqotlarda  ana  shu  mahalliy 
sharoitlarni o‘rganishga katta ahamiyat beriladi.