0 ‘zbek isto n respublikasi oliy va q ‘rta m axsus t a ’lim vazirligi

Sug'urta qilish va qayta sug'urta qilishning o'zaro bog'liqligi157

tlBaciOK 

B.B. 

rtepecTpaxoBaHiie 

b

  P

occhh

: 

npooaeM a TepMHHOjionm 

// 

A n a c  

CTpaxoBamis. 

2010, N°4.

15  Mualliflar jamoasi tomonidan  tayyorlangan.

215

---

Iqtisodiy  va  ijtimoiy  sharoitlar,  keskin  o’zgarishlar.  falokatlar  va  boshqa  shu 

kabilar  tufayli  sug’urtalovchining  ziyon  ko’rishligi  sezilarli  darajada  farqlanishi 

mumkin  bo’lgan  tarixdagi  davrlar  kabi  kompaniya  moliyaviy  natijalarining  keskin 

o’zgarishidan qochishga intiladi.

Qayta  sug‘urta  qilish  yirik  zararlami  yuzaga  keltiruvchi.  kutilmaganda  yuz 

berishi  mumkin  boigan  yirik  falokatli  voki  vaqt  o’tishi  bilan  oshib  boruvchi 

(kumulyativ) qaltisliklami qoplash uchun  foydalanilgan  bo’Iishi  mumkin.

Agar qayta sug‘urta qilingan boisa,  sedentning ushlab qoladigan  o ’ziga tegishli 

qismi  me'yoridan  oshadigan  to’lovini  qayta  sug’urtalovchi  ta’minlaydi  va  sug’urta 

badali uchun to’lanadigan summaning og’irligi  bitta sug'urta  kompaniyasi  zimmasiga 

tushmavdi.

Shu  tarzda  qayta  sug'urta  qilish  juda  katta  zararlarda  moliyaviy  himoyani 

taqdim  etadi,  buning  natijasida  kompaniyaning 

moliyaviy 

samaradorligini 

muvozanatlashtirishga yordam beradi.

Kompaniyaning  maqsadli  pul  fondlariga kelib  tushadigan  sug’urta  mukofotlari 

tugallanmagan  shartnomalarga  tegishli  bo’lib,  sug’urtalovchining  o ’ziga  qarashli 

mulki  hisoblanmaydi.  Sug’urtalovchi  javobgarligining  o’lchamini  ifodalaydi,  ya’ni 

ishlab  topilmagan  mukofot  hisoblanib,  maxsus  zaxiraning  (ishlab  topilmagan  zaxira 

mukofoti — (RNP) jamlanishiga yo’naltirishi  lozim.  Shunday  qilib,  ishlab  topilmagan 

zaxira  mukofoti  sug’urta  himoyasi  hali  tugamagan  davrda  oldindan  mukofotning 

toianishi daligini ifodalaydi.

Qayta  sug’urta  qilishdan  ushbu  zaxira  hajmini  kamaylirish  uchun  foy'dalanish 

mumkin.  Chunki  ba’zi,  ayniqsa yangi yo’nalishlar  bo’yicha qaltisliklami  qabul  qilish 

imkoniyati yana paydo  bo’layotgan  sug’urtalovchilar  uchun  ishlab  topilmagan  zaxira 

mukofoti  hajmlari  bo’yicha  talablar  chegaralanishi  mumkin.  Qayta  sug’urta  qilish 

sug’urtalovchiga  yangi  yo’nalishlami  rivojlantirish  va  yangi  mahsulotlami  ishlab 

chiqish  imkonini  beruvchi  ishlab  topilmagan  zaxira  mukofoti  talab  darajasini 

kamaytiradi.158

Yuqoridagilami  inobatga  olib,  biz  qayta  sug’urta  qilishga  quyidagi  ta'rifni 

keltirishimiz  mumkin:  qayta  sug’urta  qilish  —  bu  bir  sug’urtalovchi  (qayta 

sug’urtalovchi) tomonidan boshqa sug’urtalovchi  (qayta  sug‘urtalovchi)ning  sug’urta 

(qayta  sug’urta  qilish)  shartnomalari  bo’yicha  ma’lum  shartlar  asosida  qaltisliklami 

o’ziga  qabul  qilishi.  Shunday  qilib,  qayta  sug’urta  qilish  -   bu  sug’urtalovchi  o’ziga 

tegishli  sug’urta  operatsiyalari  rentabelligi  va  moliyaviy  barqarorligini  ta’minlash 

maqsadida  sug’urtalanuvchi  bilan  shartnoma  tuzayotib,  o ’zi  qabul 

qilgan 

qaltisliklaming  bir  qismini  kelishilgan  shartlar  asosida  boshqa  sug’urtalovchilarga 

berishiga asoslangan iqtisodiy munosabatlar dzimi.