11-amaliy mashg’ulot Mavzu: Qatlamni gidravlik yorishni hisoblash

---

11-amaliy mashg’ulot  

Mavzu: Qatlamni gidravlik yorishni hisoblash. 

Qatlamni  gidravlik  yorish  usuli  –  yomon  o’tkazuvchi  tog’  jinslaridan 

tuzilgan  neft  quduqlarini  maxsuldorligini  oshirish  va  haydovchi  quduqlarda 

qatlamning qabul kiluvchanligini oshirishda eng samarali usullardan hisoblanadi. 

Bu usulda er yuzidan haydalayotgan yuqori bosimli suyuqlik yordamida maxsuldor 

qatlamda bosim hosil kilish va mavjud yoriqlarni kengaytirib quduq maxsuldorligi 

oshiriladi. Hosil qilingan yoriqlar bosim tushgandan keyin kayta yopilib kolishini 

oldini olish uchun qatlamga kvars qumlari suyuqlik bilan haydaladi. 

Hosil  qilingan  yoriqlar  qatlamga  bir  necha  o’n  metrlab  kiradi  va  quduq 

maxsulotini bir necha o’n marotaba oshiradi. 

Qatlamni  gidravlik  yorish  quyidagi  ketma-ket  bajariladigan  jarayonlar 

orqali amalga oshiriladi. 

1)

 

Qatlamda yoriq hosil kilish uchun suyuqlikni haydash 

2)

 

Hosil qilingan yoriqlarni to’ldirish uchun qum tashuvchi 

suyuqlikni qum bilan haydash. 

3)

 

Yoriqlarga 

qumni 

bostirish 

uchun, 

bostiruvchi 

suyuqliklarni haydash.   

 

Gidravlik yorishni o’tkazish uchun quyidagi tavsifga ega bo’lgan ishlatish 

qudug’ini tanlaymiz: chuqurligi H = 2000 m; ishlatish quvurlari tizmasi diametri D 

= 16,8 sm; quvur S markali po’latdan tayyorlangan; qatlamning samarali qalinligi h 

=  10  m;  ishlatish  quvurlari  tizmasining  teshilgan  oralig’i  1980  –  1990  m;  1  m 

samarali qalinlikdagi teshiklar soni – 10 ta; quduqning maxsuldorlik koeffitsienti K 

= 0,115 

𝑡

𝑠𝑢𝑡∙(

𝑘𝑔𝑘

𝑠𝑚2

)

;

 qatlam bosimi p

qat

 = 150 kgk/sm

2

; quduq tubi bosimi p

q.t

 = 120 

kgk/sm

2

;  quduq  maxsulotida  suv  va  qum  yo’;  chuqurlik  nasosi  usulida 

ishlatilmoqda;  Neft  qatlami  kichik  zarrachali  yaxshi sementlangan  qumtoshlardan 

---

tuzilgan bo’lib, g’ovakligi 0,5-0,28 (o’rtacha 0,21), o’tkazuvchanligi 50 mD, neftga 

to’yinganligi s

n

= 70%. Qatlam tarang suv bosimi rejimida ishlamoqda. 

Echilishi:  Gidravlik  yorish  jarayoning    asosiy  yorish  ko’rsatgichlari 

quyidagilar: yorish bosimi, ishchi suyuqlik va qumning sarfi; yoriq radyusi, yoriq, 

quduq  tubi  va  barcha  derenaj  tizimi  o’tkazuvchanligi,  jarayondan  keyingi  quduq 

debiti, agregat turi va soni, gidravlik yorishning kutilayotgan samarasi. 

Gorizontal  yo’nalishda  yorish  uchun  qatlamni  yorish  usuli  quyidagilarga 

bog’liq bo’ladi: 1) Yuqorida joylashgan tog’ jinislari zichligi va yotish chuqurligi 

orqali  aniqlanadigantik  tog’  bosimi  kattaligiga;  2)  qatlam  bosimi  kattaligiga;  3) 

qatlam  jinslarinig  tabiiy  yoriqlariga.  Kutilayotgan  yorish  bosimi  va  quduq  qabul 

qiluvchanligini  aniqlash  uchun    quduqni  har-xil  bosimda  qabulqiluvchanligini 

aniqlash talab qilinadi va tajriba yo’li bilan yorish bosimi  va qabul qiluvchanligi 

aniqlanadi.  Bunday  sinash  qovushqoqligi  past  neft    quduqqa  o’sib  boruvchi 

miqdorda asta sekin haydaladi.  Buning uchun bir yoki bir nechata yuqori bosimli 

agregat quduqqa ulanadi. Bosim bir necha bor oshiriladi  va sarf o’lchanadi va quduq 

qabulqiluvchanligining  quduq  tubi  bosimiga  bog’liqligi  grafigini  chizish  uchun 

etarli nuqta olinguncha davom ettiriladi. 

Tik tog’ bosimi 

𝑝

𝑡.𝑡

=

𝐻𝜌

𝑞

10

=

2000 ∙ 2,5

10

= 500 

𝑘𝑔𝑘

𝑠𝑚

2

(49 𝑀𝑃𝑎),

 

Bu  erda  H  =2000  m  –  qatlamning  yotish  chuqurligi;

𝜌

𝑞

= 2,5

  –  yuqorida 

yotadigan jinslarning o’rtacha zichligi. 

Qatlamni yorish bosimi 

P

yor

 = p

t.t 

+ p

qat

 +σ

r 

bu  erda 

p

qat

  =  150 

kgk

sm

2

 

  -  qatlam  bosimi;   

σ

r 

=  15

kgk

sm

2

  -  jinsning 

qavatlanish (rassloeniya) bosimi; 

P

yor

 = 500 – 150 + 15 = 365 kgk/sm

2

  (35,7 MPa), 

Quduq tubidagi yaqinlashtirilgan yorish bosimini quyidagi emiprik formula 

orqali aniqlaymiz: 

  

---

bu erda k -1,5 -2,0; o’rtachasini olamiz k =1,75.