Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

72 

 

Tajribalar  hamda  faktik  materiallar  shuni  tasdiqlaydiki,  hududiy  (yoki 

geografik)  mehnat  taqsimoti  fundamental  tushuncha  bo‘lib,  u  iqtisodiy 

rayonlashtirish va hududiy ishlab chiqarish majmualarining vujudga kelishiga asos 

bo‘lib  xizmat  qiladi.  Boshqacha  qilib  aytganda,  hududiy  mehnat  taqsimoti 

birlamchi, qolgan ikki tushuncha esa uning natijasidir. 

N.N.Kolosovkiy  ishlab  chiqarishning  hududiy  majmualari  (yoki    hududiy 

ishlab  chiqarish  majmualari,  bizningcha,  bular  bir  xil  ma‘noga  ega)  iborasi 

iqtisodiy rayonlar to‘g‘risidagi tushuncha o‘rnini egallamasligi kerak; bu iqtisodiy 

rayonlarning ―yadrosi‖ni tashkil etadi, xolos deb uqtirgan edi. Darhaqiqat, hududiy 

ishlab  chiqarish  majmualari  mazmun  va  sifat  jihatdan,  ayniqsa  ishlab  chiqarish 

korxonalarini  ma‘lum  bir  nuqtadagi  yoki  joydagi  turg‘un  birikmasi  sifatida 

iqtisodiy rayonlardan farq qiladi. 

So‘nggi yillarda bunday qarash biroz o‘zgardi: umuman olganda, har qanday 

bosqichdagi  iqtisodiy  rayonlar  ham  hududiy  ishlab  chiqarish  majmualari  shaklida 

ko‘rilsa bo‘ladi. Masalan, O‘zbekiston Respublikasi, Farg‘ona vodiysi, Namangan 

viloyati  hududiy  ishlab  chiqarish  majmualari  va  h.z.  Savol  tug‘ilishi  mumkin: 

haqiqatda  yoki  real  voqelikda  hududiy  ishlab  chiqarish  majmuasi  qaerda  vujudga 

keladi  va  har  qanday  joyning  ishlab  chiqarish  korxonalari  birlashmasini  majmua  

deb  atash  mumkinmi?  Bu  yerda,  bizning  fikrimizcha,  masalaga  har  tomonlama 

yondoshish  kerak  va  hududiy  ishlab  chiqarish  majmualarining  turli  xil  bo‘lishini 

unutmaslik lozim. Aks holda, chalkashliklar vujudga kelishi muqarrar. 

Albatta, iqtisodiy rayon xo‘jaligi o‘zining mohiyati va maqsadiga ko‘ra har 

tomonlama  (kompleks)  rivojlanishi  lozim.  Ana  shu  nuqtai  nazardan  iqtisodiy 

rayonlar xo‘jaligini real yoki potentsial hududiy ishlab chiqarish majmuasi sifatida 

ko‘rish  mumkin.  Bu  yerda  biz  tushunmovchilikka  imkoniyat  qoldirmaslik 

maqsadida  bunday  hududiy  ishlab  chiqarish  majmualarini