Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

55 

 

xarakterlanadi va Xeksher-Olin teoremasiga binoan, AQSh kapital talab tovarlarni 

import emas, eksport qilishi kutilardi. 

V.Leontyev  kashfiyoti  keyingi  yillarda  keng  aks-sado  berdi.  Turli 

mamlakatlar  iqtisodchilari  ―Leontyevning  o‗ziga  xos  firklari‖  mavzusida  bahs-

munozaralarga  kirishdilar.  Natijada,  tenglashtiruvchi  ustunlik  nazariyasi  yanada 

rivojlandi.  U  texnika  progressi  va  uning  taqsimotda  notekisligi,  iqtisodiy 

vositalarni  fermenli  emasligi,  ish  haqi  masalasida  va  boshqalarda  mamlakatlar 

o‗rtasidagi farqlarni o‗z ichiga oladi. 

G‗arb  tadqiqotlarida  xalqaro  savdo  muammolari,  shuningdek,  multiplikator 

(ko‗paytiruvchi) tashqi savdo nazariyasi ham keng yoyildi. Bu nazariyaga muvofiq 

tashqi savdo (ayniqsa, eksportda) milliy daromad o‗sish dinamikasi, bandlik hajmi, 

iste‘mol va investitsion faollikka samarali ta‘sir qiladi.  

Har  bir  mamlakatda  multiplikator  ma‘lum  son  bog‗liqligiga  qarab,  ma‘lum 

koeffitsiyent turida aks etishi va hisoblab chiqilishi mumkin. Boshlang‗ich eksport 

buyurtmasi  mahsulot  ishlab  chiqarishni  bevosita  ko‗paytiradi,  turgan  gap, 

buyurtmani  bajaruvchi  sohalarda  ish  haqi  ham  ko‗payadi.  So‗ngra  ikkilamchi 

iste‘mol sarflari harakatga keladi. 

Bevosita  ishlab  chiqarishni  joylashtirishga  oid  ilmiy  g‗oyalar,  dastavval, 

Germaniyada  yaratilgan.  Masalan,  nemis  mulkdori