Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

474 

 

iqtisodiy va ijtimoiy geografiya tarmogʻi bo‘lib, turli mamlakat va rayonlar qishloq 

xoʻjaligini  majmuali  oʻrganish  va  bashorat  qilish,  tabiiy  sharoit  va  resurslarni 

qishloq xoʻjaligi nuqtai nazaridan baholashga doir tadqiqotlar olib boradi. Qishloq 

xoʻjaligi  iqtisodiyotning  tarmogʻi  sifatida  aholining  qishloq  xoʻjaligi 

mahsulotlariga,  sanoatning  xomashyoga  boʻlgan  ehtiyojlarini  qondirishga  xizmat 

qiladi.  Iqtisodiyotning  boshqa  tarmoqlaridan  farq  qilib,  qishloq  xoʻjaligi  joyning 

agroiqlimiy resurslari bilan chambarchas bogʻliq. Shuningdek, yer qishloq xoʻjaligi 

ishlab  chiqarishida  mehnat  vositasi  hamda  predmeti  hamdir.  Qishloq  xoʻjaligi 

tarmoqlarining joylashuvi va rivojlanishiga joyning tabiiy sharoiti (asosan, relyefi 

va  iqlimi),  resurslari  (yer,  suv,  hayvon  va  oʻsimliklari),  ijtimoiy-iqtisodiy, 

transport, ekologik va boshqa omillar bevosita taʼsir koʻrsatadi. 

Qishloq xo‗jaligi moddiy ishlab chiqarishning ikkinchi yirik tarmog‗idir. U 

kishilik jamiyatining eng qadimgi xo‗jalik sohasi hisoblanadi. Shu bilan birga, bu 

ishlab  chiqarish  tarmog‗i  barcha  davrlarda  insonning  kundalik  iste‘mol 

mahsulotlariga bo‗lgan  ehtiyojini qondiruvchi asosiy  manba bo‗lib xizmat  qilgan. 

Shu  sababli,  jahonda  bironta  mamlakat  yo‗qki,  unda  qishloq  xo‗jaligi  va  u  bilan 

bog‗liq bo‗lgan o‗rmon, ovchilik, baliqchilik xo‗jaliklari tashkil topmagan bo‗lsin. 

Qishloq  xo‗jaligining  asosiy  xususiyatlaridan  biri,  uning  joylardagi  tabiiy 

iqlim  sharoiti  bilan  chambarchas  bog‗liq  ekanligidir.  Boshqacha  aytganda,  tabiiy 

iqlim sharoiti to‗g‗ri kelsagina muayyan hududlarda bug‗doy, sholi, paxta, meva, 

choy kabi mahsulotlarni yetishtirish mumkin bo‗ladi yoki bug‘uchilik, qo‘ychilik, 

tuyachilikni  yo‘lga  qo‘yish  mumkin.  Shu  sababli,  qishloq  xo‗jalik  tarkibi  va 

tarmoqlarining  hududiy  joylashish  holati  turlicha  bo‗ladi.  Qishloq  xo‘jaligini 

mohiyatini ochib berish uchun ham doimo tahlil va hisoblashlar qilib borish lozim.