Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

454 

 

atigi  17  –  20  foizni  tashkil  etadi,  xolos.  Bunday  konlarga  Uraldagi  Koshkonarni 

yoki  Qoraqalpog‘iston  Respublikasidagi  Tebinbuloqni  misol  qilib  ko‘rsatish 

mumkin. O‘z-o‘zidan ko‘rinib turibdiki, bu yerda qazib olinadigan rudani bevosita 

domna  pechlarida  eritib  bo‘lmaydi,  chunki  kerakli  mineralldan  ko‘ra  keraksiz 

jinslar  ko‘proq.  Shuning  uchun  bu  ruda,  albatta,  dastlab  boyitilishi  va  uning 

tarkibidagi foydali mineralning hissasi oshirilishi lozim. Boyitilgandan so‘ng ruda 

tarkibidagi metall miqdori bir necha barobar ko‘payadi. Ammo bundan keyin ham 

uning  hissasi  yetarlicha  bo‘lmaydi.  Shuning  uchun  metallurgiya  korxonalari 

ko‘proq xomashyo rayoniga yaqinroq joylashtiriladi.  

  

Yer  yuzida  ―boy‖  konlar  ham  yo‘q  emas  -    Kursk  magnit  anomaliyasiga 

kiruvchi  Belgorod  yaqinidagi  konlarda  temirning  rudadagi  ulushi  60  –  65 

foizgacha  yetadi.  Binobarin,  bundan  qazib  olinadigan  xomashyoni  bevosita 

boyitmasdan  domna  pechlarida  eritsa  bo‘ladi.  Modomiki  shunday  ekan,  ularni 

tashib  borish  uchun  transport  xarajatlari  va,  pirovard  natijada,  eritilgan 

cho‘yanning  tannarxi  uncha  yuqori  bo‘lmaydi.  Bu  esa  korxonalarni  yoqilg‘i 

rayonida yoki unga yaqin joylarda qurishni taqozo etadi.  

  

Qozog‘iston  Respublikasidagi  Qarag‘anda  to‘liq  siklli  metallurgiya 

kombinati  bevosita  ko‘mir  havzasi  rayonida  joylashtirilgan.  Rossiyadagi 

Novokuznetsk,  Lipetsk,  Tula,  Ukrainadagi  Krivoy  Rog  kombinatlari  esa 

xomashyo,  ya‘ni  temir  rudasi  konlariga  yaqin  qurilgan.  Ayrim  hollarda, 

metallurgiya  zavodlari  xomashyo  va  yoqilg‘i  rayonlari  o‘rtasida  joylashgan,  zero 

mazkur  sanoat  tarmog‘i  uchun  bu  ikki  omilning  ahamiyati  bir  xil.  Bunga  misol 

sifatida,  Cherepoves  metallurgiya  kombinatini  (Rossiya  Federatsiyasi)  keltirish 

o‘rinli. U Pechora kokslanuvchi ko‘mir havzasi bilan Kola yarimoroli temir rudasi 

konlarining  deyarli  o‘rtasida  qurilgan.  Lekin  ushbu  korxona  aniq  ikki  oraliq 

masofada emas, u biroz g‘arbga ―tortilgan‖. Buning sababi, Sankt  – Peterburg va 

---