Тупроқ унумдорлигига салбий таъсир этувчи жараёнларга қарши курашишнинг геоэкологик асослари

Namangan viloyatida o’rtacha oylik va yillik yog’in miqdori (mm) 

 

№  Stantsiyalar 

Oylar 

S

ovu

q

 d

avr

 

11

-3

 

Issi

q

 d

avr

 

4

-10

 

Yog’

in

 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7  8  9  10  11  12 

1 

Kosonsoy  

31 

31  50  35  32  19  9  6  3  22  38  32  189 

126 

315 

2 

Uchqo’rg’on  30  30  42  28  22  12  8  3  2  18  30  35  157  93 

250 

3 

Qizilravot  

30 

31  42  21  23  14  8  2  2  18  31  26  161 

95 

256 

4 

Paxtaliko’l 

15 

22  22  19  11  11  5  1  1  7 

18  23  100 

48 

148 

5 

Namangan  

22 

19  29  21  19  8 

6  2  4  15  19  18  107 

75 

182 

6 

Pop  

20 

17  25  18  17  8 

5  2  2  12  18  16  97 

64 

161 

 

Namangan  viloyati  do’l  hodisalari  rivojlanganligi  bilan  ajralib  turadi.  Har 

yili  bot-bot  takrorlanib  turadigan  do’l  hodisalari  ayniqsa  viloyatning  adir  va 

tog’oldi hududlari – Chust, Kosonsoy, Yangiqo’rg’on, Chortoq tumanlariga katta 

iqtisodiy  zarar  keltiradi.  Ob-havoni  kuzatish  stansiyalarining  ko’p  yillik 

ma’lumotlariga ko’ra do’l asosan qishloq xo’jalik ekinlarini ekish va undirib olish 

hamda  bog’lardagi  daraxtlar  qiyg’os  gullagan  mart  oyi  o’rtalaridan  aprel-may 

oylari,  shuningdek,  daraxtlar  hosil  to’kkan  hamda  pishgan  iyun-iyul  oylarida 

kuzatiladi.  Namangan  viloyatida  do’l  va  kuchli  jala  hodisalarining  oldini  olish 

maqsadida  1969-yildan  boshlab  do’lga  qarshi  harbiylashtirilgan  ortyad  xizmati 

Chust,  Kosonsoy  va  Yangiqo’rg’on  tumanlarida  tashkil  qilindi.  Ammo  shuni 

alohida ta’kidlash lozimki, yuqoridagi ko’rilgan chora-tadbirlarga qaramay qishloq 

xo’jaligi  ekinlari  va  bog’larni  do’l  urishi,  kuchli  jala  yog’inlari  davom  etmoqda. 

Shuningdek,  yodlangan  kumush  kukunlari  yomg’ir  bilan  tushib  oqar  suvlarni, 

meva-sabzavotlarni zaharlab, turli kasalliklarni ko’payishiga olib kelishi oqibatida 

aholi  eng  zich  joylashgan  Farg’ona  vodiysida  do’lga  qarshi  harbiylashtirilgan 

xizmatdan  voz  kechildi.  Ayni  vaqtda  qo’shni  Qirg’iziston  Respublikasi  Jalolobod 

viloyatidagi  yuqori  tog’  yaylovlari  mahsuldorligini  sezilarli  qisqarib  ketishi  ham 

tabiatga kuchli ta’sir etishning oqibatlaridan biridir. 

---

 

43 

Namangan  viloyatida  shimoldan  esuvchi  shamolning  tezligi  1-3  m/sek 

bo’lib,  takrorlanish  jarayoni  30-80  foizga  teng.  Qish  oylarida  1-3  m/sek  tezlikda 

esadigan shimoli-g’arbiy shamollar tez-tez takrorlanib turadi.  

Shimol  tarafdan  esadigan  shamollar  tog’-vodiy  shamollari  bo’lib,  Namangan 

viloyatida  “Kosonobod”  nomini  olgan  va  kechqurun,  kechasi,  ertalab  esadi. 

Shimoldan  janubga  tomon  oqib  tushuvchi  ko’p  sonli  soy  vodiylari  bo’ylab 

harakatlanuvchi  shamollarni  ilmiy-amaliy  jihatdan  o’rganish  muhim  ahamiyatga 

molikdir.