Оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Mavzu: Suzish texnikasi umumiy asoslari.  
Reja:  
1.Suvga moslashuv. 
2.Boshlangʻich oʻrgatish elementlari.  
3.Oʻrgatishning asosiy vositalari. 
4.Oʻqitish uslubi va shakllari. 
5.Choʻkish. 
6.Choʻkayotganni qutqarish.  
7.Choʻkayotgan kishiga birinchi tibbiy yordam koʻrsatish.  
I  Suvda  odamning  har  xil  usullar  bilan  harakatlanishi  organizmning  suvga 
moslashuvlari,  organizmning  fizik,  analitik  va  fiziologik  qonuniyatlariga 
asoslangan  holda  bajariladi.  U  shuningdek  suzuvchining  kuch  yoʻnalishi 
imkoniyatlari  sharoitiga  ham  bogʻliq.  Asosiy  texnikalarni  oʻrganishdan  oldin, 
suvga  moslashish  va  suvda  bajariladigan  harakatlar  bilan  tanishish  zarur. 
Tananing jismoniy tuzilishi qanlay boʻlishidan qat’iy nazar suvda ogʻirlik vazniga 
ega. Suvning zichligi havo zichligidan taxminan 800 marta oshiq, shuning uchun 
ham suvning holatini har tomonlama oʻzlashtirish katta ahamiyat kasb etadi. Asta-
sekinlik bilan suzuvchi tanasini oldinga harakat qildirish uchun harakatlari ishini 
tezlatishi  zarur.  Suv  oʻzida  turli  (koʻtarish,  qarshilik  va  bosim)  kuchlarni 
mujassamlashtirgan, shuning uchun ham suv toʻlqinlanganda ichki qarshilik kuchi 
paydo boʻladi. Suvning bunday qarshilik kuchini kamaytirish uchun suv haroratini 
25 – 26 
0 
S ga oshirish kerak.  
Suv suzuvchi tanasiga  ma’lum  darajada bosim bilan ta’sir  etadi.  Bu bosim 
ta’sirida  harakat  qarshiligi  kelib  chiqadi.  Suvda  odamning  harakat  qilishi  tana 
harakatiga  suvning  qarshilik  ta’sir  kuchlarini  oʻrganishga  asoslangan.  Suzuvchi 
suvda  boʻlganda  qoʻl  va  oyoqlari  bilan  harakatlangan  holda  suv  qarshilik 
kuchlariga  javob  kuchi  koʻrsatishi  kerak.  Suzuvchiga  bundan  tashqari  itaruvchi 
kuch ham ta’sir qiladi. 
II  Suzish  texnikasiga  oʻrgatish  deyilganda  odamning  har-xil  harakat 
usullariii bajarishni oʻzlashtirilishi tushuniladi. Agar odam u kim boʻlishidan qat’iy 
nazar  suvga  tushib  ketsa,  u.  oʻzining  har-xil  harakatlar  qilish  oqibatida  oʻzi 
bshshagan holda suzishning u yoki bu usulini bajaradi. Suzishning barcha usulida 
harakatga  tayyorlashlar  qoʻllarni  sidiruvchi  usulda  harakatlantirishga  oʻrgatish 
bilan  bajariladi.  Nafas  olish  ritmi,  mushaklarning  tortilishi  va  boʻshashishi 
shuningdek ichki organ va sistemalarni ishi bilan  mujassamlashtirlgan holda ham 
olib boriladi. 
Hozirgi  vaqtda  qoʻllaniladigan  suzish  harakatlarining  barcha  usullari 
sportcha va sportcha boʻlmagan tizimlarga bogʻliq holda 2 ga boʻlinadi. Sportcha 
suzish  usuli  oʻrgatishni  toʻgri  usuli  boʻlib  bunga:  koʻkrakda  kroll,  chalqancha 
kroll,  delьfin,  brass  usulida  suzishlar  kirsa,  sportcha  suzish  xususiyatiga  ega 
boʻlmagan  usul  chalqancha  brass,  yonbosh  batterfley  boʻyicha  suzishlar  kiradi. 
Sportcha  suzish  usuli  bilan  sportcha  boʻlmagan  suzish  usullarining  farkdari 
quyidagicha: 
Sportcha  usulida:  tananing  anatomik  tuzilishi,  organizmning  fiziologik 
funktsiyalari, 
gidrostatika 
va 
gidrodinamika 
qonuniyatlaridan 
ratsional 

---

305 
foydalaniladi. Shu jixatlari bilan ham suzishni sportcha uslubi boʻgʻinlarda muskul 
guruhlarini  harakatlanishini  ta’minlash  zarurati,  organizmdagi  barcha  organ 
sistemalari  faoliyatini  kuchaytirishni,  suvda  tanani  silliq  va  muvozanatda  tutib 
turishni,  nafas  ritmini  toʻgʻrilashni,  muskullarni  zoʻriqishlardan  soʻng  qayta 
tiklanishi  ketma-ketligini  va  ish  bajarish  harakatlarini  samaradorligani  oshirish 
kabi harakatlarni shakllantiradi. 
Suzish texnikalarini aniklash faktorlari: 
1) Maqsad va vazifalarining asosiy yoʻnalishlari. 
2) Suzish oʻrganishning shart-sharoitlari.  
3) Suvga moslashuv uchun asosiy jismoniy qonuniyatlar. 
4) Odam tanasining anatomik tuzilishi. 
5) Organizmning fiziologik funktsiyalari.