Umumiy ma'lumoti tayyori. Doc

8.2. Bozorning asosiy modellari 
 
Monopoliyaning  o’sishi,  uning  raqobatga  ta’siri  bozorning  shakllanishini 
o’zgartiradi. Bu quyidagi jadvalda o’z aksini topgan.
  
2-jadval
 
Bozorning asosiy modellari
 
 
Bslgilari 
Raqobat va monopoliyaga qarab bozor modeli 
 
 
sof raqobat 
sof mono-
poliya 
Monopoliya-li 
raqobat 
Oligopoliya 
Firmalar Soni  juda ko’p 
bitta 
ko’p 
bir nechagina 
Mahsulot turi 
standartlashg
an 
yagona, 
o’xshashi yo’q 
Tabaqalash- gan 
Sgandartlashgan yoki 
tabaqalashgan 
Baho nazorati 
Yo’q 
ta’sirli 
qisman 
cheklangan 
Kirish sha 
roiti 
Juda oson  o’rab olin gan 
nisbatan engil 
Ta’sirli to’siqlar mavjud 
Narxsiz 
raqobat 
yo’q 
deyarli yo’q 
sifat, rek lama, 
savdo tamg’alari 
kabilarga e’tibor 
katta  - 
juda keng qo’llaniladi 
1
 
R. Makkonell, L. Bryu 
"Ekonomiks", 1994, Moskva, 2-tom, 66-bet. 
 
Jadvalda  raqobat  va  monopol  ahvolga  qarab  to’rt  bozor  modeli  bo’lishi 
ko’rsatilgan. 
Sof  raqobat 
modeli  asosan  yuqorida  qayd  qilingan  sharoitlarga  mos 
keladi.  Bunda  baho  shakllanishi  to’la  erkin  holda  yuz  beradi  va  sotuvchilar, 
xaridorlar  juda  ko’p  bo’ladi.  Bularning  kelishib  olib  ish  tutishlari,  ozchilikning 
bozorda  hukmini  o’tkazishi,  bir  qism  sotuvchilarning  bahoni  o’zgartira  olishi 
mumkinligining  imkoni  bo’lmaydi.  Ilgarilari  asosan  shunday  bo’lgan  bo’lsa  ham 
keyingi  vaqtlarda  bozor  sharoitlari  o’zgarib,  deyarli  sof  raqobat  ta’kidlab  o’tilgan 
darajada  bo’lmaydi.  Bunga  e’tibor  berishning  sababi  shuki,  hozirgi  vaqtda  ham bir 
necha tarmoqlardagi raqobat shu modelga xosdir. Shu bi-lan birga sof raqobat oddiy 
holatni  aks  ettirib,  bunda  "daromad"  va  "xarajatlar"  tushunchalaridan  yaxshi 
foydalanish mumkin.