O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim

 
 
Savol va topshiriqlar: 
 
 
1.  
2.  
3.  
4.  
     
1.3. Mikroprotsessorning tuzilishi 
 
Mikroprotsessorning tuzilishini  biz  asosan  birinchi  mavzuda  ko`rib  o`tilgan 
bo`lsa-da, ayrim qurilmalari ishi bilan kengroq tanishamiz.  
Buyruqlar registri — 
eslab qoluvchi registr bo`lib, unda buyruq kodi: bajariladigan 
amal  kodi  (BAK)  va  amalda  qatnashuvchi  operandlar  adreslari  saqlanadi. 
Buyruqlar  registri  MP  ning  interfeysli  qismida,  buyruqlar  registrlari  blokida 
joylashgan.  

---

 
39 
 
Amallar  deshifratori  — 
mantiqiy  blok  bo`lib,  u  buyruqlar  registridan 
kelayotgan  amalning  kodiga  (BAK)  mos  ravishda  unda  mavjud  bo`lgan 
chiqishlardan bitgasini tanlaydi.  
 
Mikrodasturlarni 
doimiy eslab 
qoluvchi 
qurilma 
(DEQQ) 
o`zining 
yacheykalarida  boshqaruvchi  signallarni  (impulslarni)  saqlaydi,  ular  SHK 
bloklarida  ma’lumotlarni  qayta  ishlash  amallari  jarayonini  bajarish  uchun  kerak. 
Impuls  amallar  deshifratori  tanlagani  bo`yicha  amallar  kodiga  mos  ravishda 
mikroprogrammalarni  DEQQ,  dan  boshqaruvchi  signallarning  kerakli  ketma-
ketligini o`qiydi.  
 
Adresni  shakllantirish  uzeli 
(MP  ning  interfeysli  qismida  joylashgan) 
buyruqlar  registridan  va  MPX  registrlaridan  keluvchi  rekvizitlar  bo`yicha  xotira 
yacheykasining (registrining) to`liq adresini hisoblovchi qurilmadir.  
 
Ma’lumotlarning,  adreslarning  va  ko`rsatmalarning  kodli  shinalari  —
 
mikroprotsessor ichki interfeysli shinasining qismi.  
 
Umumiy  holatda  BQ,  quyidagi  asosiy  jarayonlarni  bajarish  uchun 
boshqaruvchi signallarni shakllantiradi: 
•  MPX  ning  buyruqlar  adresining  registr-hisoblagichidan  dasturning  navbatdagi 
buyrug’i saqlanayotgan TEQQ, yacheykasining adresini tanlab olish; 
•  TEQQ  yacheykalaridan  navbatdagi  buyruqlar  kodini  tanlab  olish  va  o`qilgan 
buyruqni buyruqlar registriga qabul qilish; 
•  amallar  kodini  va  tanlangan  buyruqlar  belgilarining  nimaligini  aytib  berish 
(shifrini ochish); 
•  mos  kelgan  nimaligi  bilingan  (shifri  ochilgan)  amallar  kodi  bilan  mikrodastur 
DEQQ  yacheykalaridan  boshqaruvchi  signallarni  (impulslarni)  o`qish,  ular 
mashinani  barcha  bloklarida  berilgan  amalni  bajarish  jarayonini  va  bu  bloklarga 
boshqarish signallarini yuborishni aniqlaydi; 
•  buyruqlar  registridan  va  MPX  registrlaridan  hisoblashlarda  qatnashuvchi 
operandlar  adreslarining  aloxida  tashkil etuvchilarini  (sonlarni)  o`qish  va 
operandlarning to`liq adreslarini shakllantirish; 

---

 
40 
•  operandlarni  tanlab  olish  (shakllantirilgan  adreslar  bo`yicha)  va  bu 
operandlarning qayta ishlashni berilgan amallarini bajarish; 
• amallar natijalarini xotiraga yozish; 
• dasturning keyingi buyruq adresini shakllantirish. 
Shaxsiy kompyuterlar xotiraning 4 ta ierarxik darajasiga ega: 
• mikroprotsessorli xotira (MPX); 
• registrli kesh-xotira; 
• asosiy xotira (AX); 
• tashqi xotira (TaEKD).  
 
Ko`rsatilgan  xotira  tiplarining  ikki  muhim  tavsifi  (xotira  sig’imi  va  uning 
tezkorligi) 21-jadvalda keltirilgan.  
Birinchi  uchta  tipdagi eslab  qoluvchi  qurilmalarning  tezkorligi  ularga 
murojaat  qilish  vaqti  (t
mur
)  bilan  o`lchanadi,  tashqi eslab  qoluvchi  qurilmalarning 
tezkorligi esa  ikkita  parametr  bilan:  murojaat  qilish  vaqti  (t
kid
)  va  o`qish  tezligi 
(V
o`qish
) bilan o`lchanadi.  
T
mur
 — malumotlarni qidirish, o`qish va yozish vaqtlari yig’indisi; 
t
kid
 — yig’uvchida (tashuvchi) malumotni qidirish vaqti; 
V
o`qish
 — axborotning yonma-yon baytlarini ketma-ket (transfer) o`qish tezligi.  
 
Umumiy  qabul  qilingan  qisqartirishlarni eslatib  o`taniz:sekund,  ms  — 
millisekund, mks — mikrosekund; 1 sq10
3
 msq10
6
 mksq10
9
 ns.