Министерство высшего и среднего специального образования СНГ

Fibonachchi sonlarini hisoblashga misol 
(91-rasm).
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
91- rasm. 1 dan N gacha bo’lgan yig’indini hisoblashga misol.  

---

113 
 
  
Fibonachchi soni – bu son, quyidagi algoritm bo’yicha hisoblanadi: har bir 
yangi  son  oldingi  ikkita  soni  yig’indisi  kabi  hisoblanadi.  Dastlabki  ikkita  sonni 
odatda 0 va 1 olinadi. Rasm 18 da 10ta birinchi fibonachchi sonlarini hisoblashga 
misol keltirilgan.  
3.6.Massivlar bilan ishlash funksiyalari. 
Massivlarni yaratish va boshqarish uchun funksiyalardan foydalaniladi ular 
massivlar bo’limidagi (Programming

Appay) funksiyalar palitrasida joylashgan. 
Massivlarga ishlov berish funksiyalari tarkibiga kiradi:  
Massivni  o’lchamligi  (Array  Size)  –  har  bir  o’lchamdagi  massivdagi 
elementlar  miqdorini  ko’rsatadi.  Agar  massiv  n  –  o’lchamli  bo’lsa  Array  Size 
funksiyasi chiqishida n – elemenlardan iborat massiv bo’ladi. Masalan Array Size 
funksiyasi uchun quyida keltirilgan 3 qiymatni beradi (92- rasm). 
 
92- rasm. Array Size funksiyasidan foydalanishga misol. 
Massivni  initsiyalash  (Initialize  Array)  ni  n  –  o’lchamli  massiv  yaratadi. 
Unda  har  bir  element  ma’lumotlarni  kiritish  “  element”  maydonini  qiymatlari 
bilan  initsiyalangan.  Massiv  o’lchamini  oshirish  uchun  ma’lumotlarni  kiritish 
maydoniga  qo’shish  yetarli  funksiyalarni  cho’zib.  Masalan  funksiya 
initsiyalizatsiya  massivi  (Initialize  Array)  ma’lumotlarni  kiritish  maydonlarini 
berilganiga  –  “элемент”  (element)  kiritish  qiymatlari  har  bir  element  uchun 
initsiyalanadi.  Massiv  o’lchamliligini  oshirish  uchun  ma’lumotlarni  kiritish 
maydoniga  qo’shish  yetarli  bo’ladi  funksiyani  cho’zib.  Masalan  Insiyalizatsiya 
massivi  (Intialize  Array)  funksiyasi  ma’lumotlarni  kiritish  maydoniga  berilgan 
“элемент” (element) maydonidagi qiymati 4 размерность maydonida (dimension 
size)  qiymati  3  va  ma’lumotlarni  kiritish  bitta  maydon  uchun    размерность 
(dimension size) – massiv beradi va u 93- rasmda ko’rsatilgan. 

---

114 
 
  
  
93- rasm. Initialize Array funksiyasidan foydalanishga misol. 
Komponovka massivi (Build Array) – bir necha massivni birlashtirish yoki 
n – o’lchamli massivga element qo’shish (94- rasm).  
 
94- rasm. Build Array funksiyasidan foydalanishga misol. 
Funksiya  o’lchamini  o’zgartirish  ma’lumotlar  kiritish  maydonlari  sonini 
oshiradi bu qo’shilgan elementlar sonini oshirish imkonini beradi. Masalan, agar 
ikkita  oldingi  massivlarni  birlashtirsak,  Komponovka  massivi  (Build  Array) 
chiqishida quyidagi massivni beradi: 
Kirish ma’lumotlarini uzunroq massivga shunday o’lchamlilik birlashtirish 
uchun quyida ko’rsatilgan funksiyaga sichqonchani o’ng knopkasini shaqillatshi 
yetrli  va  Объединить  ввезды  (Concatenate  Inputs)  punktidan  kontekst  menyusi 
tanlanadi.  
 (Array  Subset)  –  massiv  qismini  beradi  ,  kiritilgan  index  maydonini  va 
uzunlikni length maydonida ko’rsatilgandan boshlab (95- rasm).  

---

115 
 
  
 
95- rasm. Array Subset funksiyasidan foydalanishga misol. 
 (Index  Array)  –  Index  maydoniga  kiritilgan  indeksga  tegishli  tartib 
raqamini  element  chiqarib  beradi.  Masakan  oldingi  massivdan  foydalanilganda 
Index  Array  200  ni  beradi  agar  ma’lumotlarni  kiritish  maydonida  Index  1 
kiritilgan bo’lsa (96- rasm).  
 
96- rasm. Index Array funksiyasini bajarishga misol. 
Index  Array  funksiyasidan  satrni  yoki  ikki  o’lchamli  massivni  ajratish 
uchun  foydalanish  mumkin  va  kichik  massiv  ko’rinishida  bundan  buyog’iga                                                                                                               
speratish mumkin. 
Index Array funksiyasi undex maydoniga ega bo’lishi kerak Indexni yuqori 
maydoni  satrni  ko’rsatadi,  ikkinchi  maydoni  esa  ustunchani  ko’rsatadi.  Indexni 
ikkala  maydonini  ham  alohida  yoki  faqat  bir  satr  yoki ustunchani  tanlash uchun 
harakatga tushirishi mumkin masalan ma’lumotlarni kiritish funksiyasiga rasm 23 
da ko’rsatilgan massivga uzatilsa.  
Bir  o’lchamli  massivda  qidiruv  (Search  ID  array).  Bu  funksiya  bir 
o’lchamli  massivdan  berilgan  indeksdan  boshlab  berilgan  elementni  qidira 

---

116 
 
  
boshlaydi. Ushbu funksiyani kirish qiymatlari bo’lib hisoblanadilar: yuqori kirish  
(ID array) – massivni qaysisida qidiruv amalga oshiriladi o’rta kirish (element) – 
qiymatini topish kerak, pastki kirish (start indek) – shu massiv indeksidan qidirish 
boshlanadi.  (index  of  element)  funksiyasi  massiv  elementi  indeksini  qaytaradi 
qaysiki, uning “element” kirishidagi qiymati mos keladi. Agar element topilmasa 
–  1  qiymatga  qaytiladi.  Ushbu  funksiyadan  foydalanadigan  virtual  asbob  97- 
rasmda keltirilgan.  
Ushbu  virtual  asbob  0  dan  100  gacha  bo’lgan  diapazonda  tasodifiy 
sonlardan  1000  ta  butun  massivni  yaratadi,  bunda  55  sonini  birinchi  kirishi 
qidiriladi.  Генератор  случайных  чисел  от  0  до  1(Random  Number  (0-1)) 
Programming 

  Numeric  bo’lishidagi  funksiyalar  palitrasida  joylashgan  va 8  – 
razryadli  butun  ishorasiz  sonni  o’zgartirish  funksiyasi  (  To  Ungigned  Bate 
Interger)  Programming 

Numeric 

Conversion  bo’lishidagi  funksiyalar 
palitrasida joylashgan.  
 
97- rasm. Search ID Array funksiyasidan foydalanishga misol. 
Qaysiki  berilgan  qiymatlar  bilan  barcha  massiv  indekslarini  qidirish  ado 
qilingan qiymatlari mos keladigan virtual asbobga misol. 

---

117 
 
  
 
98- rasm. Search ID Array funksiyasidan foydalanishga misol. 
Oldingi misoldan (97- rasm) farqli ravishda ushbu virtual asbobda qidirish 
White  tsikli  ichida  sodir  bo’ladi.  Virtual  asbobni  ishi  bajarilganidan  so’ng  (98- 
rasm)  Array  2  indikatorlar  massivida  Array  indikatorlar  massividagi  qiymat 
bo’ladi ulardagi qiymat 55 soniga teng bo’ladi.