Министрество высшего и среднего образования республики узбекистана

UMUMIY PSIXODIAGNOSTIKA

 

fani bo‘yicha

: 

Psixodiagnostika tushunchasi. Psixodiagnostika fanining predmeti tuzilishi va 

vazifalari.  Psixodiagnostika  qo‗llaniladigan  sohalar:  ta‘lim  tibbiyot,  kasbiy 

faoliyat. 

Ilmiy 

psixodiagnostikaga 

qo‗yiladigan 

metodologik 

talablar. 

Eksperimental  psixologiya  fanining  maqsadi  va  vazifalari.  Psixodiagnostika  va 

eksperimental 

psixologiyaning 

psixologik 

tadqiqotlar 

sohasi 

sifatida 

shakllanguncha  bo‗lgan  davrda  psixodiagnostikaga  oid  bilimlar  taraqqiyotidan 

lavhalar (Qadimgi Xitoy, Yunoniston, Bobil va boshqa davlatlarda kundalik hayot 

ehtiyojlari  ta‘sirida  ilk  psixodiagnostik  va  ekspremental  tekshiruvlarning 

o‗tkazilishi,  o‗rta  asr  faylasuf  va  yozuvchilari  asarlarida  psixodiagnostika  va 

eksperimental psixologiyaga doir qarashlarning ifodalanishi), psixodiagnostikaning 

psixologik tadqiqotlar mustaqil sohasi sifatida rivojlanish davri (XIX asrning oxiri 

va XX asrning boshlarida Galton F., Kettell Dj., Bine A., Ebbingauz G., Goddard 

G.,  Gudinaf  F.,  Gezell  A.,  Vudvorts  R.,  Olport  G.,  Rorshax  G.  va  boshqalarning 

qarashlari.  XX  asrning  20-30-  yillarida  testologiyadagi  inqiroz.  XX  asrning  30 

yillaridan hozirga qadar psixodiagnostik bilimlarni rivojlanishi: Raven Dj., Veksler 

D.,  Rozensveyg  S.,  Ayzenk  G.,  Lyusher  M.,  Kettell  R.,  Kelli  Dj.,  Rotter  Dj.). 

Dastlabki 

eksperimental 

laboratoriyalarning 

ochilishi. 

Sobiq 

ittifoqda 

psixodiagnostika  va  ekspremental  psixologaya  fanining  taqdiri,  O‗zbekistonda 

eksperimental  laboratoriyalarning  ochilishi.  Y.Shvansar  bo‗yicha  psixodiagnostik 

metodlar  klassifikatsiyasi.  V.K.Gayde  va  V.P.Zaxarov  bo‗yicha  psixodiagnostik 

metodlar  klassifikatsiyasi.  A.A.Bodalev,  V.V.Stolin  bo‗yicha  psixodiagnostik 

metodlar 

klassifikatsiyasi. 

Psixodiagnostikaga 

nominativ 

va 

ideografik 

yondashuvlar.  Diagnostikaga  ob‘ektiv,  sub‘ektiv  va  proektiv  yondashuvlar. 

Psixologik  test  tushunchasi.  O‗lchov  predmeti,  test  topshiriqlarining  tavsifiga, 

---

7 

 

berilgan topshiriq shakliga, sinaluvchilar soni, topshiriqlarning bajarilish tezligiga 

ko‗ra test turlari. Psixologik testlarga qo‗yiladigan standart talablar: boshqarishga, 

stimul material, kalit va shablonlarga qo‗yiladigan talablar. Topshiriq miqdorining 

xususiyatlari. Topshiriqlarni ishlab chiqish. Pilotaj tadqiqotlar. Topshiriqlar tahlili. 

Validlik  –  psixodiagnostik  metodikalarning  asosiy  xususiyatlaridan  biri  sifatida 

validlikning  asosiy  turlari  va  ularni  aniqlash  usullari.  Ishonchlilik  – 

psixodiagnostik  metodikalarning  muhim  psixiometrik  ko‗rsatkichi  sifatida. 

Psixodiagnostik metodikani va tekshiruv natijalarini standartlashtirish muammosi. 

Faktorli 

tahlil. 

Chastotalar 

taqsimlanishi, 

taqsimot 

tavsifi 

statistikasi, 

o‗zgaruvchilar  o‗rtasidagi  o‗zaro  aloqalarni  grafik  taqdimoti,  diagramma, 

korrelyatsiya  koeffitsenti,  asosiy  effektlar,  o‗zaro  ta‘sir,  statistik  xulosalarni 

chiqarish  metodlari,  parametrik  va  noparamatrik  mezonlar,  ahamiyatlilik  darajasi 

haqida 

tasavvurlarni 

hosil 

qilish. 

Natijalarni 

interpretatsiya 

qilishda 

kompyuterlardan foydalanish

 

Intellekt  tushunchasi  va  intellektual  testlar.  Intellektula  testlarni  qo‗llash 

sohasi.  Intellektual  testlar  xarakteristikasi.  Intellektual  testlar  klassifikatsiyasi: 

monometrik  testlar  va  testlar  batareiyasi.  Intellekt  psixodiagnostikasi  tarixi.  F. 

Galton  testi.  A.  Bine  shkalasi.  G.I.Rossolimoning  psixik  jarayonlarni  miqdoriy 

tadqiq  qilish  metodlari.  A.A.Lyublinskayaning  maktabgacha  tarbiya  yoshidagi 

bolalarni  aqliy  taraqqiyotini  o‗lchash  shkalasi.  Zamonaviy  intellektual  testlar: 

D.Veksler  metodikasi,  MATT,  R.Kettelning  madaniy-mustaqil  testi,  G. 

Ayzenkning intellektual testi, R. Amtxauerning intellekt strukturasi testi. Shaxs va 

shaxs so‗rovnomalari tushunchasi. Shaxs so‗rovnomalari turlari, savol shakllari va 

natijalarni  taqdim  qilish.  Shaxs  so‗rovnomalarning  ishonchlilik  darajasi.  Shaxs 

so‗rovnomalarini tahlil qilishga yondashuvlar: relevant tanlov, empirik mezonlarga 

bog‗liqlik,  faktorli  tahlil  va  shaxs  nazariyalari.  Shaxs  so‗rovnomalari 

qo‗llaniladigan  sohalar.  R.Kettelning  ko‗pfaktorli  shaxs so‗rovnomasi  (bolalar va 

kattalar  varianti).  G.  Shmishekning  so‗rovnomasi.  Shaxsni  tadqiq  qilishning 

standartlashtirilgan  ko‗pfaktorli  metodi.  (SMIL).  Proektiv  metodikalar  tarixi. 

Proeksiya  psixologik  fenomen  sifatida.  Shaxs  diagnostikasiga  proektiv 

yondashuvning  nazariy  asoslari.  Proektiv  metodika  tushunchasi.  Proektiv 

metodikalar klassifikatsiyasi: assotsiativ metodlar. 

 

Mustaqil, 

tobe, 

idora 

qilsa 

bo‗ladigan,  tasodifiy  o‗zgaruvchilar, 

randomizatsiya,  aralashuvchi  omillar,  ichki  validlikka  xavf  soluvchi  omillar:  fon, 

etilish,  saralash,  o‗lim,  testlash,  statistik  regressiya  tushunchalari.  Eksprementda 

o‗tkaziladigan  mustaqil  va  tobe  o‗zgaruvchilarni  tanlash,  mustaqil  o‗zgaruvchini 

aniqlash,  mustaqil  o‗zgaruvchini  tanlash,  tobe  o‗zgaruvchini  tanlash:  operatsional 

tushuncha,  validlik,  ishonchlilik, bevosita kuzatsa  bo‗ladigan  tobe  o‗zgaruvchilar, 

bilvosita  ta‘sir  o‗tkazadigan  tobe  o‗zgaruvchilar  hamda  salbiy  va  ijobiy 

ko‗rsatkichlar.  Bitta  o‗zgaruvchili  eksperimentlar,  faktorli  loyihalar,  birlashib 

ketuvchi  eksperimentlar.  Guruhlararo  eksperimentlar:  yutuqlari  va  kamchiliklari, 

guruh  ichida  o‗tkaziladigan  eksperimentlar:  amaliy  ustunligi,  statistik  ustunligi, 

kamchiliklari. Kvazieksperimentlar, bir ishtirokchidan iborat eksperimentlar