2 лаборатория иши

 

Diskning mantiqiy tuzilishi 

DOS  qo’llab  –  quvvatlaydigan  barcha  disklar  tipning  turli    xilligiga 

qaramasdan o’xshash mantiqiy formatga ega: tomonlari, yo’laklar va sektorlar bir 

xil tarzda tartiblanadi. Diskning ayrim bo’limlari DOSga disk bilan ishlash uchun 

zarur  bo’lgan  maxsus  dastur  va  jadvallar  uchun  zahiraga  olinadi.  Diskni  tashkil 

qilishni muhokama qilishdan oldin, DOS va BIOS da disklarning informatsiyalarni 

adreslash uchun qabul qilingan notatsiyani tahlil qilish foydali. 

Yuqorida  aytilgapnidek  5  dyuymli  disketlar  ikkilangan  zichlikda  40  ta 

yo’lakka  ega  bo’ladi.  0  (eng  chetki  yo’lak)dan  39  gacha  (eng  ichki,  yo’laklar 

markaziga  yaqin)gacha  tartiblanadi.  Disklarning  boshqa  tiplari  ko’p  yo’lakka  ega 

bo’lishi  mumkin.  Masalan,  5  dyuymli  uch  marta  zichlangan  disketlarda    80  ta 

yo’lakgi bor, 0 dan 79 gacha tartiblangan. XT ning  qattiq disk tsilindrlari 0 dan 

306  gacha,    AT  ning  –  0  dan  614  gacha  tartiblanadi.  Ikki  tomonli  disketlarda 

tomonlar  0  va  1  deb  tartiblanadi,  xuddi  disk  yurutuvchining  boshchasidek.  Bir 

tomonli  disketning  yagona  tomonida  0  tartibi  mavjud.  XT  ning  qattiq  disk 

tomonlari (va boshqalari) 0-3 gacha tartiblanadi. 

---

 

21 

Egiluvchan  diskda  sektorlar  1  dan  8  yoki  9  gacha  tartiblanadi.  XT  qattiq 

diskda –1 dan 17 gacha. E`tibor bering sektorlarni tartiblash 1 dan boshlanadi., shu 

vaqtning  o’zida  tomonlar  va  yo’laklarni  tartiblash  0  dan  boshlanadi.  BIOS  3 

o’lchov  koordinatli  disk  sektorlariga  adresatsiya  yo’llash  uchun  foydalaniladi, 

koordinatlar  yo’lak  tartibidan  (ayrim  hollarda  tsilindr  tartibidan),  tomonlar 

tartibidan  va  sektor  tartibidan  tuziladi.  DOS  bo’lsa  disklarning  oxiridan 

markazigacha  sektorlarni  birin  ketin  tartiblashda  ishlatiladi.  Bu  tartiblash  eng 

yuqori  0  yo’lakning,  bir  sektoridan  boshlanadi,  so’ngra  yo’laning  ichkarisiga 

davom etadi. D-9 disket uchun 0 yo’lakdagi 9 sektor va 0 tomondan keyin 1 tomon 

0  yo’lakdagi  1  sektor  keladi.  Umumiy  soida  shunday:  hamma  tomondagi 

yo’laklarning  barcha  sektorlari  tartiblanmasdan  oldin  navbatdagi  yo’lakka  o’tish 

bajarilmaydi.  Biz  koordinatning  ikkala  sistemasini  ishlatamiz:  3  o’lchovli  va 

ketma-ket.  BIOS  faqatgina  uch  o’lchovlini  ishlatadi.  DOS  funktstsiyalari  va 

qurilmalari (masalan DEBUG), faqat ketma-ket ishlatadi.