Tarbiyainstituti m illiy va harakatli

10Юсуф xoc Хожиб. Кутадгу билиг. T.,  Юдцузча,  1990.  59 б.
22

---

qilishdir.  Ammo  kurashning ikkala turida  ham  qo'llar bilan  oyoqdan 
olish  qat'iyan man qilingan.
Hozirgi  paytda  bu  xil  musobaqalami  o'zbeklar  kurash,  tojiklar 
gushtingari,  turkmanlar  guresh,  qozoq  va  qirg‘izlar  kures  deb 
ataydilar.  Navoiy,  Bobur,  Vosifiy  davrlarida  kushtigir  iboralari  bilan 
bir  vaqtda  “kurash”  co‘zi  ham  faol  qo'llangan.  Shuningdek, 
miyongir,  miyongirlik  (kurash,  kurashish,  ofishish)  va  buqa 
(kurashchi,  polvon)  so‘zlari ham  o‘z  davrining  mahsuli hisoblangan. 
“XVI  asr  Xorazm  yodnomalari”da  bir  pahlavon  uch  yuz  oltmish 
turli kurash ilmini bilur,  deyiladi.
Xalqimizning  sevimfi  dostoni  “Alpomish”da  kurash  manzaralar 
orqali  tasvirlangan, 
shunday  holatlardan  biri  Barchinoyning 
to‘rtinchi  sharti  alplami  kurashda  yengish  shartini  bajarayotgan 
Alpomishga qarata  Barchin  shunday deydi:
Yiqolmasang bizga  bergin  navbatni,
Juda keldi Barchi yorning g ‘ayrati,
Ushlaganda  k o ‘kka otmay ne bo‘pti?
Yiqolmasang,  to‘ra,  navbat tilayin!
Xusayn  Voiz  Koshifiy  ham  kurashning  ikki  turi  haqida 
to‘xtaladi:  “...ikki  xil  turi  bor,  deb  aytgil,  birinchisi  —  qabz,  ya’ni 
bilak  ushlash,  ikkinchisi  —  istiror,  ya’ni  ixtiyorsiz  holda  olishish. 
Agar  bulaming  har  biri  qaysi  yurtlarda  qo‘llanadi,  deb  so'rasalar, 
aytgil,  qo‘l  ushlab  kurash  tushish  (qabz  usufi)  Xuroson  va  Iroq 
aholisiga  xos,  uni  shahriyoar  ham  deb  ataydilar.  Iztiror  usufida 
kurash  tushish  (erkin  kurash)  Gilon,  Shirvon  va  Ozarbayjonning 
ba’zi joylarida  tarqalgan  va  uni  daylamor  ham  deydilar” .  U  kurash 
tushish  san’at  ekanligini  e’tirof  etib  ...kurash  tushish  san’atning 
ihniki,  bu  ilmning  mashhur  usullari juda  ko‘p,  ular  uch  yuz  tugun 
va  bandlar  (usul  va  tadbirlardan  iboratdir va ulaming  har biri  tag‘in 
bir  necha  usulga  ajraladi.  Yana  ushbu  usullami  daf  etish  (ya’ni, 
qarshi usullar)  yo‘llapi ham bor.  Agar bulaming barchasi yig'ilsa,  bir 
ming sakkiz yuz  usul kefib  chiqadi...”.11
Respubfikamiz  pahlavonlari  azaldan  qo‘shni  davlat  pahlavonlari 
bilan bellashib,  xalqimizning  sharafini himoya qilganlar.
“Bundan  ancha  ilgari,  1895-yili  mashhur  nemis  polvoni  Rippel 
Toshkentga  kefib,  sirkda  o‘z  kuchi,  mahorati  bilan  hamma 
tomoshabinlami qoyil qoldirgan.  Og‘irfigi sakkiz  yarim pud  (136 
kg
)
 
bo‘lgan  cho‘yanni  ikki  qo‘li  bilan,  16  pudfi  cho'yanni  kifti  bilan 
ko‘tarib,  tomosha  ko‘rsatgan edi.