Elektr energetikasi



Download 8,18 Mb.
Pdf ko'rish
bet34/133
Sana22.01.2022
Hajmi8,18 Mb.
#399671
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   133
Bog'liq
Yo-nalishga-kirish-(Elektr-energetikasi) (1)

barqaror  elementlar
  sanaladi.  Ushbu 
elementlarning  hech  bo‘lmasa  bir  dona  atomi  doimiy  barqaror  bo‘lib  qoladi.  Balki 
tabiatda  mavjud  barqaror  elementlarning  hammasi  aynan  o‘sha  83  ta  elementdan 
iborat bo'lishi mumkin. 
Vismutdan  keyin  keluvchi  element  -  poloniydan  boshlab,  beqaror  kimyoviy 
elementlar qatori boshlanadi. Bu elementlarni beqaror deyilishiga sabab, vaqt o‘tishi 
bilan  bunday  elementning  atomi  parchalanib,  boshqa  bir  atomga  aylanadi.  Bunday 
beqaror  elementlar  ichida  keng  tarqalgani  va  eng  birinchi  bo‘lib  kashf  qilingani  - 
davriy  jadvaldagi  92  raqamli  element  - 
Uran
  elementidir. Uranni 1789-yilda olmon 
kimyogari Martin Genrix Klaport (1743-1817) tomonidan 
nasturan
 mineralini tadqiq 
qilish  vaqtida  kashf  etilgan.  O‘zi  kashf  qilgan  elementni  olim,  o‘sha  yillarda 
astronom  hamkasblari  tomonidan  kashf  etilgan  yangi  sayyora  -  Uran  sharafiga  shu 
nom bilan nomlagan. 
Nasturan minerali tarkibida uran oksidi (U
3
O
8
 yoki UO
2
) mavjud bo‘ladi. Uranni 
tozalab olish juda qiyin. U titan va shunga o‘xshash metallar kabi juda faol bo‘lib, uni 
o‘z tarkibidagi aralashmalardan xalos qilish mushkul vazifadir. Dunyodagi yetakchi 
kimyo  laboratoriyalarida  ham  uranni  sof  holda  olishga  bo‘lgan  urinishlar  1942-
yilgacha  doimo  besamar  ketgan.  Faqat  1942-yilga  kelibgina,  atom  bombasi 
tayyorlash loyihasi asnosida uran elementi ilk bora sof holda olindi. Kimyogarlarning 
hayratiga  sabab  bo‘lib,  olingan uran  metali kumush  rangida bo‘lib  chiqdi.  Og‘irligi 
esa oltinning og‘irligiga yaqin ekan. 
Uran  kashf  qilinganidan  keyingi  yuz  yil  davomida  uni  biror  tayinli  maqsadda 
ishlatilmagan.  Masalan  Chexiyadagi  nasturan  koni  XVI-asrdan  boshlab  qazishga 
kirishilgan  bo‘lsa-da,  u  yerda  konchilar  nasturanga  yo‘ldosh  kumushni  ajratib  olish 
uchungina  ishlashgan.  XIX  asr  ikkinchi  yarmiga  kelib  Chexiyadagi  konda  kumush 
chiqmay  qo‘ydi  va  endi  konchilar  o‘sha  joyning  o‘zidan  qo‘rg‘oshin  qazishga 
o‘tishdi. Keyinchalik konda qo‘rg‘oshin ham tugab bitdi. Shundan so‘ng, XX-asrning 
40-yillarigacha kon tashlandiq holda yotdi va u yerda uranning ulkan zahirasi borligi 
birovning xayoliga ham kelmadi. 
Bu  vaqt  davomida  uranning  ba'zi  birikmalarini  shishaga  qo‘shish  uchun 
ishlatishgan.  Juda  oz  miqdorda  qo‘shilgan  uran  birikmalari  shishaga  kanareykalar 


 
 
 
 
 
 
patidagi  singari  yorqin  yashil-sariq  rang  bergan.  Shuningdek  yana  boshqa  bir  uran 
birikmasidan keramika mahsulotlarini sirlashda va bo‘yashda foydalanishgan. Uranni 
amalda qo‘llash sohalari faqat shu ikki jabhadangina iborat bo‘lgan. Kimyogarlarning 
ham  uranga  bo‘lgan  qiziqishi  uning  ayrim  birikmalarida  shunday  flyuroessentlik 
xossasi, ya'ni turli ranglar bilan jilvalanishi xususiyati mavjudligi yuzasidan bo‘lgan 
xolos. Ya'ni, uranni ultrabinafsha nurlariga tutilsa u yorqin sariq rangda tovlangan. 
1896  yilda  farang  fizigi  Antuan  Anri  Bekkerel  (1852-1908)  mutlaqo  tasodifiy 
ravishda  shuni  payqab  qoldiki,  uranning  atomlari  fanga  shu  choqqacha  noma'lum 
bo‘lgan  qandaydir  nurlanish  taratar  ekan.  Ushbu  nurlanishlarni  keyinchalik 
radioaktivlik
  deb  nomlashdi.  Shundan  keyin  fiziklar  va  kimyogarlar  orasida  uran 
elementiga bo‘lgan qiziqish benihoya ortib ketdi. 
Tekshirishlar  natijasida  shu  narsa  aniqlandiki,  uran  atomida  chiqayotgan 
nurlanishlarning  ayrim  turlari,  atomning  o‘zidan  ham  kichik  zarrachalardan  tashkil 
topar  ekan.  Shu  sababli  ham  bunday  zarrachalarga 

Download 8,18 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   133




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish