|
METALL
QIRQISH
ASBOBI
-
zagotovka
(ko’pincha,
metall)largaqirindi yo’nib ishlov beradigan asbob. Metall qirqish asbobi
xarakterli geometrik shaklga va ishlov berishda yetarlicha chidamlilikka ega
bo’lishi kerak. Dastgohda ishlatiladigan metall qirqish asbobi: keskichlar,
parmalar, frezalar, tish qirqish asbobi, rezьba qirqish asbobi, abraziv asbob.
Dastaki metall qirqish asboblari: zubilo, egovlar, temir arra, sheber (qirgich)lar
va boshqa turli dastaki mashinalar kiradi.
METALL QIRQISH DASTGOHI
- buyumlarga, asosan qirqish asbobi
bilan qirindi yo’nib ishlov beradigan mashina. Ishlatilishiga ko’ra quyidagi
xillarga bo’linadi: universal (umumiy ishlarga mo’ljallangan) – detallarga ishlov
berishda turli operatsiyalar bajaradi; ko’p ishlarga mo’ljallangan – keng
nomenklaturadagi
buyumlar
uchun
chekli
operatsiyalar
bajaradi;
ixtisoslashtirilgan – bir xil nomdagi yoki shakldagi o’xshash detallarga ishlov
208
beradi; maxsus – bir xil tip o’lchamli detallarga ishlov beradi. Avtomatlashtirish
darajasiga ko’ra, avtomat liniyalar, ya’ni mexanizm va qurilmalar (elektron,
elektr, pnevmatik, gidravlik) sistemasidan iborat bo’lgan (shu bilan birga
raqamli boshqarish dasturi bo’lgan) avtomatdastgohlar; bularda energiya,
material, axborotlarni olish, o’zgartirish va ulardan foydalanish jarayonlari to’la
mexanizatsiyalashgan bo’ladi; avtomatik ish tsiklida ishlaydigan yarim
avtomatik – dastgohlar; bunda ish tsikli detalga ishlov berilgandan so’ng uziladi
va tayyor detalь olinib, uning o’rniga yangisi qo’yilgandan so’ng yana
boshlanadi; qo’lda boshqariladigan metall qirqish dastgohlari bo’ladi. Detallarga
ishlov berish aniqligiga ko’ra, normal, yuqori, yuksak, nihoyatda yuksak va
alohida (master-dastgoh) aniqlikdagi; texnologik belgilariga yoki ishlatadigan
asbobining turiga ko’ra, tokarlik, parmalash va yo’nib kengaytirish, silliqlash va
o’lchamiga yetkazish, kombinatsiyalangan, tish va rezьba ochish, frezalash,
randalash, o’yish va boshqa metall qirqish dastgohlari bo’ladi.
METCHIK
- buyumlarga ichki rezьba chiqaradigan metall qirqish
asbobi. Dastaki va mashinaga (dastgohga) o’rnatiladigan bo’ladi. Gayka va
shunga o’xshasha katta diametrli buyumlarga rezьba chiqarishda avtomat
metchikdan foydalaniladi. Metchikning bir uchu rezьba chiqaruvchi qismdan
iborat, ikkinchi – quruq qismi esa dastgohga mahkamlanadi.
MEXANIK PRESS
- ish qismlari (asbob mahkamlanadigan polzunli)
elektr yoki boshqa dvigatellarning aylanma harakatini ish qismlarining
ilgarilama-qaytma harakatiga aylantiruvchi turli mexanizm (krivoship-polzunli,
vintli, richagli, reykali va boshqa)lar yordamida harakatlanadigan press.
MISLASH
- metall, asosan, po’lat, rux va alyuminiy buyumlar sirtiga
elektrolitik usul bilan mis qatlami yugurtirish. Bimetallar tayyorlash, po’lat
buyumlarni dekorativ-muhofaza qilish, nikellash, xromlash, oraliq qatlam hosil
qilish, shuningdek kavsharlash ishini yengillashtirish uchun amalga oshiriladi.
MUVOZANATLASH
(b
alansirlash)
– mexanizmlarni muvozanatlash.
Asosan, nomuvozanatlik (
disbalans
) natijasida tez aylanuvchi detallarning
tayanchlariga zararli ta’sir etuvchi dinamik yuklanishlarni bartaraf etish uchun
qo’llaniladi. Muvozanatlash pasangilar massasi va ularni quyish joyini
aniqlashdan iborat.
MUSTAHKAMLIK
- materiallarning ma’lum sharoit va chegaralarda
yemirilmasdan turli ta’sirlar (yuklanish, turli harorat, magnit, elektr maydonlari,
209
jismning turli qismlarida fizik-kimyoviy jarayonlarning notekis o’tishi va
boshqalar)ga chiday olish xossasi.
NIKELLASH
- metall buyumlar sirtiga o’ndan bir mkm dan 20-30 va
undan ortiq mkm gacha qalinlikda nikel yugurtirish. Buyumlarni zanglashdan
saqlash va bezash (ular sirtiga yarqiroq-kumushsimon rang berish) maqsadida
qo’llaniladi.
OPRAVKA
- metall kesish dastgohlarida ishlov berishda kovak
buyumlar yoki asboblar qisib mahkamlanadigan moslama. Buyum ichiga
kiritilgan opravka zagotovka devorlarini ezilishdan saqlaydi, teshik diametrining
kichrayishiga yo’l qo’ymaydi va boshqalar. Opravkalar yaxlit va keriladigan
bo’ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
