O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi

TSilindrsimon razvyortkalar. Konstruktiv elementlari  
va geometrik parametrlari 
 
Ishchi  qism.
  TSilindrsimon  razvyortkalarning  ishchi  qismi  (12.8-rasm) 
kesuvchi  va  kalibrlovchi  qismlardan  tashkil  topgan.  Razvyortkaning  chap 
toretsida 
φ
=45°li  faska  ochiladi,  bu  kesuvchi  asbobning  teshikka  kirishini 
yengillashtiradi va kesuvchi qirralarni shikastlanishidan asraydi. Undan so’ng 
φ
 
burchakli  kesuvchi  konus  joylashgan  va  unda  joylashgan  tishlar  ishlov  berish 
uchun  qoldirilgan  qo’yimni  kesadi.  Faska  va  kesuvchi  konuslar  birgalikda 
kesuvchi  qism
ni  tashkil  etadi.  Razvyortkalarning  ishlash  sharoitini  yaxshilash 
maqsadida  kesuvchi  konusning  kichik  diametri  ishlov  beriladigan  teshikning 
diametridan bir muncha kichik olinadi. 

---

193 
 
 
12.8-rasm. TSilindrsimon razvyortkalar: 
a 
– dastaki (qo’l kuchli); 
b 
– mashinali; 
v 
– o’rnatiluvchi; 
g 
– yig’ma 
 
Kesuvchi  konusning 
φ
  burchagi  razvyortkaning  ishlash  sharoitiga  ta`sir 
ko’rsatadi,  ya`ni  kenglik 
v
  ni  har  bir  tish  tomonidan  kesilayotgan  qatlam 
qalinligi 
t
  ga  nisbati  bilan  aniqlanadi.  12.9-rasmga  asosan 
v=t/sinφ;  a=S
z
sinφ 
bo’ladi. 
φ
 
burchak surish kuchini ham aniqlaydi 
R
z
=R
xy
·sinφ, 
 
bu  yerda: 
R
xy 
– 
kesish  kuchining  teng  ta`sir  etuvchi  radial
 
R
u
 
va
 
o’q 
bo’ylama
 
R
x
 
tashkil etuvchilari 
 
 
 

---

194 
 
12.9-rasm. Kesish kuchining radial
 R
u
 
va
 
o’q bo’ylama
 
R
x
 
tashkil etuvchilari va 
kesiluvchi qatlam kesimining parametrlari 
 
φ
  burchak  qiymati  kamayishi  bilan  surish  kuchi  ham  kamayadi  va 
razvyortkani teshikka kirishi va chiqishining ravonligi  ta`minlanadi. Shu sababli 
qo’l  kuchli  (dastaki)  razvyortkalarda 
φ
 
burchak  1...2°  ga,  mashinali 
razvyortkalarda  po’latlarga ishlov  berishda 
φ
=
12...15
°
,  cho’yan  detallar  uchun 
φ
=
3...5
°
,  bir  tomoni  berk  bo’lgan  teshiklarga  ishlov  berishda 
φ
=45°  olinadi. 
Kesuvchi konus  uzunligi 
l
=(1,3…1,4)
t·ctgφ
 olinadi. 
 
Kalibrlovchi 
qism.
 
Razvyortkalar 
uzunligining 
(
l
2
) 
yarmigacha 
tsilindrsimon,  qolgan  qismida  esa  uncha  katta  bo’lmagan  teskari  konus  hosil 
qilinadi, ya`ni diametr quyruq qismga qarab qichrayadi. Dastaki razvyortkalarda 
teskari  konuslikni  100  mm  uzunlikdagi  qiymati  0,01...0,05  mm.ga  teng, 
mashinali  razvyortkalarda  bu  qiymat  0,04...0,06  mm.ga  teng.  Razvyortkalarni 
ishchi  qismining  umumiy  uzunligi:  dastaki  razvyortkalar  uchun 
l
=(4...10)
d
, 
mashinali razvyortkalar uchun 
l
=(0,75...2)
d 
bo’ladi. 
 
Razvyortka  tishlarining  sonini  asbobning  diametriga  bog’liq  holda 
tanlanadi,  masalan,