Mavzu: ichki organlar tuzilishi

shilliq yoki mo’tsin

 moddasini ishlab chiqaradigan hujayralar. 

b)  me’da    endokrinotsitlarga  - 

serotonin,  endorfin,  gistamin

  va  boshqa  biologik  aktiv 

moddalar ishlab chiqaradigan hujayralar. 

Me’daning 

pilorik bezlari

 uning o’n ikki  barmoq ichakka ochiladigan sohasida joylashgan. 

Pilorik  bezlar tuzilishi  jixatdan oddiy  alveolyar naysimon bezlar  guruxiga kiradi.  Pilorik  bezlar 

tarkibida  shilliq  moddalar  ishlab  chiqaradigan  qo’shimcha  hujayralar,  mukotsitlar, 

---

enteroendokrin  hujayralarni  ajratish  mumkin.  Bu  hujayralar  serotonin,  endorfin,  somatostatin, 

gastrin va boshqa biologik moddalarni ishlab chiqaradi. Bo’yin bugmachasi sohasida joylashgan 

hujayralarining bo’linishi hisobidan bez hujayralarini tiklanishi ta’minlanadi. 

Me’daning  kardial  bezlari  oddiy  naysimon  yoki  alveolyar-  naysimon  tipda  tuzilgan. 

Kardial bezlarning hujayralari asosan shilliq moddalar ishlab chiqaradi, ba’zan tarkibida bosh va 

qoplama  hujayralarni  oz  miqdorda  uchratish  mumkin.  Postnatal  ontogenez  davomida  oshqozon 

tez takominlashadi. 

Chaqaloqlarda  me’da  shakli  duksimon  bo’lib,    juda  tez  o’sadi.  Chaqaloqlik  davridan 

voyaga yetguncha ichki a’zolarni massasi 12 marotaba oshsa, me’da vazni 24 marotaba oshadi. 

Yangi tug’ilgan chaqaloqni me’da  xajmi 30-35 sm, ikki xaftadan so’ng - 90 sm, 3 yoshda 576-

680 sm tashkil etsa, katta odamda 1200-1600 sm ga teng. 

Me’da  osti  bezi  qorin  bo’shlig’ining  orqa  tomonida  I-II  bel  umurtqalari  qarshisida, 

me’daning  orqasida  joylashgan.  U  qorin  pardasi  bilan  faqat  -  oldingi  va  pastki  tomondan 

o’ralgan bo’ladi. Me’da osti bezi ovqat hazm tizimida ikkinchi yirik bez bo’lib,uning massasi 60-

100 g, uzunligi 15-22sm. Bez  kizigish-kulrangda, ustidan yupqa biriktiruvchi to’qimali kapsula 

bilan o’ralgan, o’n ikki  barmoqli ichak bilan taloq orasida joylashgan. 

Me’da  osti  bezi  bosh,  tana  va  dum  qismlaridan  iborat.  Bosh  qismi  keng  bo’lib,  o’n  ikki  

barmoqli  ichakning  taka  shaklidagi  egikligida  joylashadi.  Tana  qismi  uzun  va  ko’ndalang 

yo’nalgan. Dumi esa toraygan bo’lib, taloq darvozasigacha yetadi. Bezning orqa tomonida qorin 

aortasi va pastki kavak vena yondoshib turadi.  

Me’da osti bezida ekzokrin va endokrin qismlari ajraladi. 

Ekzokrin qismi

 tashqi sekretsiya 

bezlariga o’xshash  bo’lib,  tuzilishi jixatdan murakkab alveolyar-naysimon bez hisoblanadi. 

Alveolyar  qismi  atsinuslar  deyladi.  Atsinuslar  tarkibiga  kiruvchi  hujayralar 

pankreatik 

shira

  ishlab  chiqaradi.  Pankreatik  shira  tarkibini  proteolitik,  amilolitik  va  lipolitik  fermentlar 

tashkil qiladi, oqsillarni, yog’larni va uglevodlarni hazm qilish jarayonlarida ishtirok etadilar. 

Alveolalardan  mayda  naychalar  boshlanadi.  Bir  nechta  alveolalardan  chiqqan  naychalar 

birikib  bo’lakchalararo  chiqaruv  naychalarni  hosil  qiladi.  Bu  naychalar  esa  asosiy  chiqaruv 

yo’lga  ochiladi  va  natijada  ishlab  chiqariladigan  maxsulot  o’n  ikki    barmoqli  ichakka  borib 

quyiladi. 

Me’da  osti  bezining 

endokrin  qismi

  maxsus  hujayralardan  tarkib  topgan.  Bu  hujayralar 

orolchalar  xolida  uchrab,  Langergans  orolchalari  deb  nom  olgan  va    bezning  dum  qismida 

ko’proq  uchraydi.  Orolchalarda  chiqaruv  naylari  bo’lmaydi  va  ishlab  chiqariladigan  maxsulot 

to’g’ridan  -  to’g’ri    qonga  o’tadi.  Endokrin  qismida 

insulin

  va