Ma'lum bir joyda astronomik tadqiqotlar o`tkazish imkoniyatini baqolash

dissertatsiya  

 

 

 

 

 

Ish ko`rib chiqildi va himoyaga  

 

           Ilmiy rahbar: 

ruxsat berildi. 

 

 

 

 

 

dots. Y.A. Tillayev _________

 

 

        «Astrofizika» 

       kafedrasi mudiri:                                                dots. A.Q. Ajabov _________

 

   

 

 

 

 

 

 

 

SAMARQAND-2013 

---

2 

 

 

                                                  M U N D A R I J A 

 

Kirish.........................................................................................................................3 

I-BOB. Astroiqlimning asosiy parametrlari.........................................................7 

§

 1.1 Ochiq tunlar soni..............................................................................................7 

§

 1.2 Atmosfera shaffofligi.......................................................................................9 

§

 1.3 Tungi osmon foni...........................................................................................15 

§

 1.4 Meteorologik parametrlar va ularning fasliy o’zgarishlari.........................17 

II-BOB. Samarqand observatoriyasining astroiqlimi........................................21 

§

 2.1 O’zbekiston observatoriyalari........................................................................21 

§ 

2.2 Samarqand observatoriyasining astroiqlimi va meteorologik parametrlari..35 

§

 2.3 Samarqand observatoriyasida qo’llaniladigan teleskop haqida……….........43 

III- BOB. Samarqandda tungi ochiq vaqt miqdori............................................55 

§

 3.1 O'zgidromet va Gismeteo veb-portali haqida umumiy ma'lumotlar..............55 

§

 3.2 “k” – koeffisientdi hisoblab  topishda  “Matlab” dasturidan  foydalanish.....62

 

Xulosa .....................................................................................................................67 

Aidabiyotlar.............................................................................................................69 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

      

                                               

 

 

---

3 

 

Kirish 

         Ma'lumki,  Yer  sirtidan  turib  olib  boriladigan  astronomik  kuzatuvlarning 

barchasiga  atmosfеra  o`z  salbiy  ta'sirini  o`tkazadi.  Bunga  sabab  osmon 

yoritkichlaridan  kеlayotgan  yorug’lik    tеlеskop  va  qayd  qiluvchi  asbobga  еtib 

kеlgunicha 

Yer 

atmosfеrasini 

kеsib 

o`tadi. 

Astronomik 

kuzatuvlar 

rеjalashtirilganda  bu  ta'sir  minimal  bo`lgan  vaqtni  va  sharoitlarni  tanlash  kеrak 

bo`ladi.  

 

Yer sirtidan olib boriluvchi astronomik kuzatuvlarning sifatiga ta’sir etuvchi 

atmosfera  faktorlari  majmuasiga  astroiqlim  deyiladi.  Ma’lum  joyga  o‘rnatilgan 

teleskopning  astroiqlimi  o‘sha  joy  atmosferasi  holatini  aniq  ifodalovchi 

parametrlar orqali sonli ko‘rinishda berilgan bo‘lishi kerak. Bu parametrlar bir xil 

usul    va  asboblar  yordamida  o‘lchanishi  kerak  hamda  ularni  boshqa  joylarda 

olingan  natijalar  bilan  solishtish  imkoni  bo‘lishi  kerak.  Bundan  tashqari, 

o‘lchangan  parametrlar  bir  xil  kattalikda  ifodalanishi  lozim.  Ushbu  dissertatsiya 

ishi  Samarqand  Davlat  Unversteti  qoshidagi  ilmiuy-o`quv  observatoriyasining 

astroiqlimini tadqiqot qilishga bag‘ishlangan.  

Samarqand  observatoriyasi  2006  yilda  ishga  tushirilgan  ilmiy-o’quv 

observatoriyadir. Unda ko’zgusining diametri 50 sm bo’lgan professional teleskop 

o’rnatilgan.  U  yerdagi  dastlabki  astroiqlim  tadqiqotlari  2003-2004  yillarda 

boshlangan  va  pirovard  maqsad  xozirda  ishlab  turgan  Grab  Parsons  teleskopi 

uchun  qulay  joy  tanlashdan  iborat edi.  O’sha  yillar  davomida,  aniqrog’i  2004  yil 

uchun  bir  yil  davomida  to’liq  meteorologik  ma’lumot  to’plash  va  DIMM  asbobi 

yordamida  tasvir  sifatini  o’lchash  ishlari  olib  borildi.  Olingan  natijalar  tahlili  va 

boshqa  texnik-iqtisodiy  tahlillar  natijasida  Grab  Parsons  teleskopini  va  1  metrlik 

Zeiss  1000  teleskopini  aynan  Universitet  Yadro  fizikasi  laboratoriyasi  hududida 

o’rnatish maqsadga muvofiq ekanligi haqida bir qarorga kelindi.