Eshmurodov Azamatning fanidan tayorlangan mustaqil ishi

---

Termiz davlat unversiteti 

Biologiya fakulteti 

Sirtqi ta’lim yo’nalishi 

2-kurs 520-guruh talabasi

 

Eshmurodov Azamatning 

 

fanidan tayorlangan 

MUSTAQIL ISHI 

 

---

Mavzu: Ribasomaning mexano-kimyoviy xususiyatlari. 

Reja: 

1.

 

Umumiy xususiyatlar 

2.

 

Ribosomaning ishlash jarayoni  

3.

 

Gеn muhandisligining asosiy biotеxnologik sxеmasi  

 

 

 

 

---

Ribosomalar (ribonuklein kislota va ...soma) — oʻz tarkibida ribonuklein 

kislotalarni saqlovchi sitoplazmaning doimiy, membranasiz organoidlari. 

Ribosomaning kashf etilishi elektron mikroskopik tadqiqotlarning rivojlanishi 

bilan bogʻliq. Har bir R. diametri 20 nm dan oshmaydigan katta va kichik 

subbirliklardan iborat. Subbirliklar qoʻshilishi yoki ajralishi mumkin. 

Prokariotlarning xujayralarida ribosomalar nisbatan kichikroq boʻladi. R. 

mitoxondriyalar va xloroplastlar tarkibida ham uchraydi. Eukariotlar, prokariotlar, 

mitoxondriyalar va xloroplastlardagi R. kimyoviy tarkibi jihatidan ham birmuncha 

farqqiladi. Mac, prokariotlarning P. ida oqsillarning 55 xili mavjud, eukariotlarda 

esa 100 dan ortiq boʻladi. R. oqsilni sintezlaydi. Shuning uchun oqsil sintezini 

boshlovchi, davom ettiruvchi va tugatuvchi R. mavjud. R.ning A (aminokislotalar 

birikadigan) va R (peptid bogʻlari hosil boʻladigan) faol qismlari bor. Oqsil sintezi 

jarayonida bir molekula iRNKda bir nechta R. ketmaket joylashib, translyasiya 

amalga oshadi. Bunday P. majmuasi polisomalar deyiladi. Endoplazmatik toʻr 

membranasi bilan bogʻlangan R.da hujayradan tashqariga sekretsiyalanuvchi 

oqsillar, gialoplazmada erkin joylashgan R.da esa hujayraning oʻzi uchun zarur 

boʻlgan oqsillar sintezlanadi. Oqsil sintezi jadal kechuvchi hujayralarda R. soni 

juda koʻp boʻladi. Eukariot hujayralarda R. yadrochada hosil boʻladi. Dastlab DNK 

matritsasida ribosomal RNK (rRNK) sintezlanadi. Soʻngra RNK oqsil molekulalari 

bilan qoʻshilib, R. subbirliklarini hosil kiladi va yadrodan sitoplazmaga chiqariladi.