Istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot institutining

173
XALQ TA’LIMI:
MUAMMOLAR, IZLANISHLAR, YECHIMLAR
pedagogik  kadrlar  tayyorlashda  ham  yaqqol  ko‘zga  tashlanmoqda.  Shu  bilan 
birga, 
I.D.Fruminning  fikriga  ko‘ra,  xorijiy  mamlakatlarning  muvaffaqiyatli 
tajribasidan foydalanish yoki pedagogik kadrlar tayyorlash va malakasini 
oshirishning pedagogik tizimini rivojlantirishning o‘ziga xos usulini izlash kerak
.
Jamiyatimizda  rejalashtirilayotgan  yangiliklar  pedagogik  ta’lim  an’analarini 
yo‘qqa chiqarmay amalga oshirilsa, o‘qituvchilarning jamiyatdagi mavqeyi ancha 
yaxshilanadi,  O‘zbekistonda  salohiyatli  pedagogik  ta’lim  tizimi  mavjud  bo‘lgan 
va hali ham mavjud, bu, aytish mumkin-ki, juda ham yuqori. Avvalo, pedagogika 
universiteti  bitiruvchisi,  ushbu  universitet  devorlarini  tark  etarkan,  o‘qituvchilik 
qadriyatlarni  asrab-avaylaydi  va  keyingi  avlodga  uzatadi  hamda  mamlakatimiz 
fuqarolarini bilimli qilib tayyorlashda muhim bo‘g‘in hisoblanadi.
Jahonning  qator  mamlakatlarida  siyosiy,  tabiiy  va  ijtimoiy  qarama-
qarshiliklar natijasida kadrlar tanqisligi yuz berayotgan bir paytda respublikamiz 
kadrlar  bo‘shlig‘ini  to‘ldirish,  shu  jumladan,  xalq  ta’limi  tizimida  ayrim  fanlar 
bo‘yicha  o‘qituvchi  kadrlarga  bo‘lgan  ehtiyojlarni  qondirish,  professional 
pedagog  kadrlar  tayyorlashning  jahon  integratsiyasi  sharoitida  ta’lim  tizimini 
ilmiy  tarkibiy  o‘zgarishlar  asosida  rivojlantirish  kabi  masalalar  yetarli  darajada 
tadqiq  qilinmaganligi  tadqiqotning  dolzarbligini  belgilaydi,  bu  esa,  ushbu 
ishning tadqiqot mavzusi sifatida tanlanishiga asos bo‘ldi. 
Ma’lumki,  mamlakatimizda  ta’lim-tarbiya  tizimini  yangi  bosqichga 
ko‘tarish,  pedagog  kadrlar  tayyorlash  sifatini  ilg‘or  xalqaro  standartlar  asosida 
takomillashtirish  va  oliy  pedagogik  ta’lim  bilan  qamrov  darajasini  oshirish 
borasida izchil chora-tadbirlar amalga oshirib kelinmoqda.
Jumladan,  maktabgacha  ta’lim  qamrovining  oshishi,  11  yillik  umumiy 
o‘rta  ta’lim  tizimining  joriy  qilinishi  hamda  oliy  ma’lumotli  kadrlar  tayyorlash 
ko‘lamining  kengayishi  munosabati  bilan  yuqori  malakali  mutaxassislarga 
nisbatan yuzaga kelayotgan ehtiyojni o‘z vaqtida ta’minlash maqsadida, so‘nggi 
yillarda pedagog kadrlar tayyorlashga ixtisoslashgan xorijiy va mahalliy oliy ta’lim 
muassasasi faoliyati yo‘lga qo‘yildi, mazkur ta’lim sohasi bo‘yicha xorijiy davlatlar 
bilan qo‘shma ta’lim dasturlari tashkil etildi.
Umumiy  ta’limning  rivojlanish  tendensiyalarini  tahlil  qiladigan  bo‘lsak, 
bo‘lajak o‘qituvchilarda, ularning maqsadli yo‘nalishlarida va ishlash usullarida ko‘p 
jihatdan  ularning  zamonaviy  yondashuvlariga  o‘xshamasligi  haqida  juda  o‘rinli 
xulosa chiqarishimiz mumkin. Ularning asosiy farqi bilimlarni ko‘chirib o‘tkazishga 
emas, balki o‘quvchilarning rivojlanishiga yo‘naltirishda bo‘ladi, ya’ni ular ta’limni 
rivojlantirishning  tegishli  texnologiyalarini  o‘zlashtiradilar.  Ammo  kelajak  uchun 
o‘qituvchilar bugungi kunda pedagogika oliy o‘quv yurtlarida o‘qitilishi kerak.

---

174
A.AVLONIY NOMIDAGI XALQ TAʼLIMI 
 
MUAMMOLARINI O‘RGANISH VA ISTIQBOLLARINI 
BELGILASH ILMIY-TADQIQOT INSTITUTI
Tahlillar  shuni  ko‘rsatmoqdaki,  o‘qituvchilar  soni  ortgani  bilan  maktablar 
soniga  nisbatan  solishtirilganda  2016-2017-o‘quv  yiligacha  -6,2%ga  pasayib 
ketgan.  Bu  yilga  kelib  o‘qituvchilarning  maktablarga  qaytishi  sababli  ushbu 
ko‘rsatkich  15,2%ga  oshgan.  Shahar  joylarda  o‘qituvchilar  soni  2,2  barobarga 
ortgan bo‘lsa, qishloq joylarda ularning soni 4,0%ga oshgan xolos. Sababi yuqori 
bilimli kadrlar shahar joylarda qolishmoqda.
Bugungi  kunda  umumiy  o‘rta  ta’lim  maktablari  soni  1990-1991-o‘quv  yiliga 
nisbatan 
1848 taga
 ko‘payib, 
22,2% ga oshgan.

---