Abdufattox abdugapparov

 
 

---

 
7 
KIRISH 
 
O‘zbek  xalq  cholg‘ylarida  zamonaviy  ijrochilik  san’ati  o‘z  taraqqiyotining 
ko‘p  asrlik  an’analariga  ega.  Bu  meros  ildizlari  qadim-qadim  davrlarga  borib 
taqaladi. 
Eramizning  boshlarida  turli-tuman  xalq  cholg‘ularidan  kundalik  turmushda, 
saroy  hayotida,  madaniy  bayram  marosimlarida,  xalq  sayllarida  foydalanilgan. 
Xalq  cholg‘u  asboblari  asrlar  davomida  insonlarning  ma’naviy  ehtiyojlarini 
qondirib, undagi ijro tadrijiy ravishda rivojlandi va takomillashdi. 
O‘rta  asrlarda  musiqa  ijrochiligi bir-biridan  farqli  o‘laroq,  uch  xil  mustaqil 
uslub  kasb  etadi.  Ularning  birinchisi  Farg‘ona-Toshkent  ijrochilik  yo‘nalishi, 
ikkinchisi  Xorazm  ijrochilik  yo‘nalishi,  uchinchisi  Buxora-Samarqandd  ijrochiligi 
uslubidir. 
An’anaviy ijrochilik san’ati bugungi kunda ham tinglovchilarning e’tiborini 
qozonmoqda.  Shu  bois  musiqa  madaniyatining  ijtimoiy  hayot  bilan  bevosita 
aloqadorligini nazarda tutgan holda, uni quyidagi bosqichlarga ajratish mumkin: 
1.  Musiqa  ibtidoiy  jamiyatda  xalq  turmushi  va  mehnat  jarayoni  bilan  uzviy 
bog‘langan:  Bunda  cholg‘u  asbobolari  keng  qo‘llanilgan.  Masalan,  «Navro‘z» 
tantanalarida cholg‘uchilar tanbur, dutor, nay, chang, rubob, doira (daf, childirma) 
singari cholg‘ularida ajoyib kuy va qo‘shiqlar ijro etishgan. 
2. Eng qadimgi  xalq og‘zaki  musiqiy, she’riy  ijodiyotning shakllanishi  xalq 
cholg‘ulari taraqqiyoti bilan uzviy bog‘liq bo‘lgan. 
3. O‘rta asrlarda xalq cholg‘ulari, turlarining paydo bo‘lishi va qo‘llanilishi 
jamiyat taraqqiyoti yo‘nalishining samarasi bo‘lgan. 
4.  XIX  asr  oxiri  va  XX  asr  boshlaridagi  xalq  cholg‘ularida  ijrochilik 
san’atining  rivojlanishi  yangi  ijtimoiy-siyosiy  sharoit  hamda  Evropa  madaniyati 
ta’siri bilan bog‘liqdir. 
5.  1917  yilgi to‘ntarishdan  keyingi  davrda  ijrochilik  san’atining  rivojlanish 
davri. 
Shunday 
qilib,  o‘zbek  xalq  cholg‘ularining  paydo  bo‘lishi  va 
takomillashishining boy tarixi bilan bog‘liq bilimlar yosh ijrochilarga yakkanavoz, 

---

 
8 
ansambl  ijrochiligi  yo‘llari  va  ijrochilik  texnikasi  imkoniyati  taraqqiyoti 
qonuniyatlarini  ochishga  yordam  beradi.  Ushbu  darslik  bo‘lajak  mutaxassisni 
mashhur  xalq cholg‘uchilari, ijrochilik san’ati  ustalarining  pedagogik  va  ijrochilik 
prinsiplari  bilan,  shuningdek,  Respublika  bastakorlarining  o‘zbek  xalq 
cholg‘uchilari  uchun  yaratgan  musiqiy  asarlari  bilan  yaqindan  tanishishlariga 
ko‘maklashadi. 
Tahsil  Respublikaning  oliy  o‘quv  yurtlarining  talabalari  va  o‘rta  maxsus 
musiqa  bilim  yurtlari  o‘quvchilariga  o‘zbek  cholg‘u  ijrochiligi  tarixi  va 
nazariyasini  o‘rgatish,  ijodiy  yoshlarning  badiiy-estetik  dunyoqarashini  xamda 
tanlagan  sohasining  turli  yo‘nalishlarini  tushunishlari,  o‘z  yo‘lini  topa  olishlari 
uchun xizmat qiladi. 
 
 
 
 

---

 
9 
