Keyin bir necha kun yoki bir necha hafta keyin payd

Ba'zi bir changlarning yo'l qo'yiladigan oxirgi darajasi 

4-jadval 

Moddalarning nomi 

YQOD 

mg/m

3

         

Xavflili

k sinfi 

Alyuminiy va uning qotishmalari(alyuminiyga 

hisob qilganda) 

 

2          

 

4 

Alyuminiyning dezintegratsiya    

ko'rinishdagi oksidi    (glinazem, 

elektrokorund, monokorund bo'lishiga 

qaramay)             

4 

4 

Kremniy saqlovchi changlar:     

1 

3 

---

 

 

44 

a)   kristall kremniy (II) oksid, kvars, 

kristobalit, tridimit, changda ular 70% dan 

yuqori 

 

b)   tumansimon aerozolli ko'rinishdagi amorf 

kremniy (II) oksidi, changda u 70% dan yuqori 

bo'lganda 

 

1   

3 

d) tumansimon aerozolli ko'rinishdagi amorf 

kremniy (II) oksidining marganets oksidlari 

bilan aralashmasi, ularning har biri 10% dan 

ortiq        

1 

3 

e) kristall kremniy (II) oksid changda  0 dan 

70% gacha bo'lganda (granit, shamot, slyuda 

xomashyo, ko'mir, tog'       jinsining changi va 

boshqalar 

       

2   

4 

d) kristall kremniy (II) oksid changda 2 dan 

10% gacha bo'lganda (yonadigan slanetslar, 

ko'mir, tog’ jinsi, tuproq changlari va 

boshqalar) 

 

4 

4 

O'simiik va hayvon mahsulotlarining 

changi: 10% dan ortiq kremniy (II) oksid  

aralashganda (kanop, paxta, zig'ir poyasi, jun, 

momiq va boshqalar) 

 

2           

4 

2 dan 10% .gacha kremniy (II)   oksidi     

aralashsa 

4 

4 

2% dan kam kremniy (II) oksidi bo’lsa. 

(un va yog'och changlari)           

6 

4 

Silikatlar va silikatli changlar:  

tabiiy va sun'iy asbest, shuningdek, 

aralash, asbest-tog' jinslarining change, 

ularda 10% dan ortiq asbest bo'lganda 

2 

4 

shisha va mineral tola 

4 

4 

sement, olivin, apatit, tuproq 

6 

4 

Uglerod changi:  slanets, elektrod koksi 

 

6 

4 

tabiiy va sun'iy olmoslar                                         8 

4 

2% dan kam kremniy (II) oksidli       ko’mir 

0 

4 

 

   

 

---

 

 

45 

Changning hosil bo'lishi va tarqalishiga qarshi kurashda texnologik 

chora-tadbirlar  eng  samarali  bo'ladi.  Bunda  qo'lda  bajariladigan  ishlar 

avtomatik  usullarga  o'tkaziladi,  jihozlarning  zich  yopilganligi  oshiriiadi, 

ma'lum masofadan ti|rib boshqarish tizimi jony etiladi. 

 

Mashinasozlik sanoatida quymalarni qum oqimi bilan tozalashni suv 

sochmasi  bilan  aralashtirish  yoki  suv  bilan  tozalashga  almashtirish, 

kislotalar  yordamida  tozalash  vsilikoz  xavfini    butunlay  yo’qotadi.  O'tga 

chidamli  mahsulotlar  sanoatida  kvars  va  dinas  ashyolarini  magneziyga 

almashtirish tufayli silikozning yuzaga kelish imkoniyati kamayadi. Ba'zi 

bir  ishlab  .  chiqarishlarda  poroshoklar  o'rniga  mahsulotlarni  donalar  va 

pasta  shaklida  ishlab  chiqarish  chang  ajralish  jarayonlarini  keskin, 

kamaytiradi yoki butunlay yo’qotadi.   

Shaxsiy  muhofaza  qurollari-respiratorlar,  toza  havo  yuborib 

turiladigan  maxsus  shlemlar  va  skafandrlar  texnologik  va  boshqa 

tavsifdagi  eng  asosiy  umumiy  choralar  bilan  ish  xonasidagi  havoning 

changliligini  pasaytirish  imkoni  bo'lmagan  hollarda  qo'llaniladi. 

«Lepestok»  respiratori  (4-rasm)  keng  tarqalgan  bo'lib,  bunda  nafas 

olinadigan  havo  maxsus  sun'iy  toladan  to'qilgan  (FPP)  qatlami  orqali 

filtrlanadi.  U  juda  samarali'  bo'lib  (respiratorda  ishlatilgan  gazmol  turiga 

qarab  98  dan  99,9%),  nafas  olishga deyarli  qarshilik  qilmaydi  (2—3  mm 

suv ustuni), yengil va foydalanishga qulay. 

Boshqa  respiratorlarda  filtr  orqali  faqat  nafasga  olinadigan  havo 

o'tadi,  chiqarilgan  nafas  maxsus  klapan  orqali  chiqadi.  Shunday 

respiratorlardan  eng'  yaxshisi  «Astra-2»  (4-rasm),  unda  ham  filtrlovchi 

gazmol sifatida FPP xizmat qiladi. Ba'zi bir ishlarda

 

 masalan, qum oqimi 

bilan  tozalashda,  shlyomlarskafandrlar  yoki  Icostyumlar  qo'llanilib 

ishchilarning nafas olish  zonalariga toza havo yuborib turiladi. Toza havo 

maxsus  shlanglar  orqali  shlyom  tagiga  yuboriladi,  shlanglar  belga 

bog'lanadi  va  berilgan  havoni  miqdorini  boshqarish  uchun  klapanga  ega 

bo'ladi. 

           

 

4-rasm. Respirator turlari.