I bob. Biologiya faniga kirish I biologiya fanining rivojlanish tarixi



Download 0,64 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/32
Sana18.01.2022
Hajmi0,64 Mb.
#384377
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   32
Bog'liq
Biologiya 1-Ma'ruza matni (4)

Abu  Ali  ibn  Sino

  ham    (980-1037)  Beruniy  kabi 

tabiyot  fanining  turli  sohalariga  ko’p  e’tibor  bergan  bo’lsada,  meditsinaning 

asoschilaridan bir sifatida katta shuhrat qozongan. U faqat dalillarga asoslangan fanni tan 

oladi.  Ibn  Sino  O’rta  asr  sharqining  meditsina  bilimlari  ensklopediyasi  bo’lgan  hamda 

dunyoga  mashhur  “Tib  qonunlari”  ning  muallifidir.  Mazmunning  mukammalligi  va 

puxtaligiga ko’ra, meditsinaga doir ilmiy asarlar tarixida  “ TIB QONUNLARI” ga teng 

keladigani topilmasa kerak. Mazkur asar lotin tiliga tarjima qilinib – besh asr mobaynida 

g’arb  mamlakatlarida  tibbiy  bilimlarning  birdan-bir  qo’llanmasi  sifatida  xizmat  qildi. 

“Tib 


qonunlari”  hozir  urdu,  rus,  o’zbek  va  boshqa  tillarda 

ham 


nashr etilgan.  

“Tib qonunlari” 5 ta kitobdan iborat. 1-kitobda, 

odam 

tanasi,  organlarning  tuzilishi  va  funksiyalari,  turli 



kasalliklarning  kelib  chiqish  sabablari  va  ularni 

davolash 

usullari  bayon  qilingan.  2-kitobda,  oddiy  dorilar  va 

ularning 

odam  organizmiga  ta’siriga  bag’ishlangan.  Bu 

kitobda 


800  dan  ortiq  dori,  ularning  xususiyatlari,  tayyorlash 

va 


qo’llanish  usullari bayon etilgan. 3-kitobda, boshdagi 

kasalliklar va ularni davolash usullari haqida gapirilgan. 4-kitobda, jarrohlik masalalari ( 

suyaklarning chiqishi  va sinishini davolash)  haqida so’z yuritilgan. 5-kitobda,  murakkab 

dori moddalar, zaharlar va zaharlarga qarshi ishlatiladigan moddalar haqida ma’lumotlar 

keltirilgan. 

Ibn  Sino  o’z  zamondoshlari  –  tabiblarning  barcha  kasalliklar  odamga  xudo 

tomonidan  yuboriladi  degan  fikrga  qarshi  o’laroq,  odam  organizmining  hayotiy 

jarayonlarining  tashqi  muhit  bilan  chambarchas  bog’liq  ekanligini  qayd  etib,  uni 

 



o’rganishga  materialistik  nuqtai  nazardan  yondashgan.  Uning  fikriga  ko’ra  ovqatlanishi 

va  nafas  olishi  jarayonida  tashqi  muhit  bilan  bog’lanadi.  Ibn  Sino  inson  salomatligini 

mustahkamlashda  va  organizmni  kasalliklardan  saqlashda  jismoniy  mashqlar  va  to’g’ri 

ovqatlanish  muhim ahamiyatga ega ekanligini takidlaydi. Odamdagi har bir kasallikning 

tabiiy sabablari bor, deydi-u. Masalan, o’sha davrda buxoroda va  uning atroflarida keng 

tarqalgan  rishta  kasalligining  sababchilari  ko’zga  ko’rinmaydigan  tirik  organizmdir. 

Shuningdek,  Ibn  Sino  qizamiq,  chechak,  vabo,  sil  kabi  yuqumli  kasalliklar  ko’zga 

ko’rinmaydigan tirik mavjudotlarning  faoliyatiga bog’liq, deb faraz qilgan. U tabiatning 

obyektiv  mavjudligiga  iqror  bo’lib,  olam  va  materiya  xudo  tomonidan  yaratilgan  degan 

fikrlarni  rad  etgan  bo’lsada,  organik  olamning  vujudga  kelishida  xudo  dastlabki  kuch, 

deb  tariflagan.  Tog’lar  kuchli  zil-zila,  suv  esa  yerning  ko’tarilishi  natijasida  paydo 

bo’lgan degan. Yerning ba’zi joylari bir vaqtlar dengiz tubi bo’lganligi sababli ko’pgina 

toshlarda suvda yashaydigan hayvonlarning qoldiqlari, chunonchi, chig’anoqlar uchraydi. 

 Ibn Sino uzoq davrlar o’tishi bilan yer yuzasi sekin asta o’zgarishi haqida yozgan. 

Uning  qayd  etishicha,  o’simliklar,  hayvonlar  va  odam,  ya’ni  barcha  tirik  organizmlar 

oziqlanadi,  ko’payadi  va  o’sadi.  O’simliklar  rivojlanishning quyi bosqichida,  hayvonlar 

o’rta  bosqichida,  odam  esa  eng  yuqori  bosqichida  turadi.  Odam  tanasini  tuzilishini 

o’rganish  taqiqlangan  o’sha  davrda,  olim  odam  anatomiyasi  bilan  yashirincha 

shug’ullangan.  Ibn  Sinoning  tabiatga  qarashlarida  materialistic  fikrlar  bilan  bir  atorda 

idealistik,  diniy  fikrlar  ham  uchraydi.  O’simliklar,  hayvonlar  va  odamda  jon  borligi 

haqidagi  tushuncha  shular  jumlasidandir.  Ibn  Sino  fikrlar  uchun  vatanidan  quvg’in 

qilinadi  va  umrining  ko’pini  darva-darlikda  o’tkazadi.  U  Eronning  Hamadon  shahrida 

vafot etadi. 


Download 0,64 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   32




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish