I bob. Biologiya faniga kirish I biologiya fanining rivojlanish tarixi



Download 0,64 Mb.
Pdf ko'rish
bet14/32
Sana18.01.2022
Hajmi0,64 Mb.
#384377
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   32
Bog'liq
Biologiya 1-Ma'ruza matni (4)

donachalar 

nazariyasi

”  ni  bayon  qildi.  Purkine  donachalar  deb  hujayralarni  nazarda  tutdi,  o‘simlik 

“hujayra”si  bilan  hayvonlar  “donacha”larini  analog  (o‘xshash)  ekanligi  haqida  yozdi. 

Uning faktik dalillari o‘zining aniqligi bilan boshqalardan ajralib turadi. Hattoki, Shvanni 

dalillarini ham Purkine maktabiniki bilan bir qatorga qo‘yib bo‘lmaydi. Purkine hujayra 

nazariyasini  shakllantirishga  juda  yaqin  keldi.  U  o‘simlik  va  hayvon  hujayralarini 

taqqoslay olmagan bo‘lsada, uning hayvonlarning hujayraviy strukturalari haqidagi faktik 

materiallari  tengsiz  edi.  Purkine  hayvon  organizmini  hujayralardan  tuzilganligini 

asosladi.  Purkine  maktabi  hujayra  nazariyasini  shakllantirishga  juda  yaqin  kelgan 

bo‘lsada,  uni  I.Myuller  maktabi  amalga  oshirdi.  Myullerning  shogirdlari  qatoriga 

Ya.Genle, T.Shvann, R.Remak,  



K.  Lyudvig,  A.Kyolliker,  V.Valdeyer,  R.Virxov,  E.Bryukke,  E.Dyubua-Reymon, 

V.Gelmgols  va  boshqalarni  qo‘shish  mumkin.  Myullerda  I.  Pirogov  ham  o‘qigan, 

ma’ruzalarida hayvonlarda har xil tajribalar va mikroskopik preparatlar ko‘rsatgani unda 

juda katta taasurot qoldirdi. Myuller to‘garak og‘izlilarning solishtirma anatomiyasi bilan 

shug‘ullanar  ekan,  u  mikrostrukturasi  jihatidan  xorda  va  o‘simlik  hujayralarini 

o‘xshashligi  bor  ekanligini  aniqladi.  T.Shvann  Myullerning  laboratoriyasida  besh  yil 

ishladi. U meda shirasi fermentini ochib, unga 

pepsin 

deb nom berdi. Shvanning xizmati 

shundan  iborat  bo‘ldiki,  u  hujayra  haqidagi  tasavvurlarni  uning  kelib  chiqishi  bilan 

bog‘ladi. “O‘simlik va hayvon hujayralari prinsipial jihatdan o‘zaro o‘xshash (gomolog), 

chunki ular bir xil kelib chiqishga ega ” degan tezisni berdi.  

Shvann  1837  yilda  Matias  Shleydenning  ishi  bilan  tanishdi  (hali  bosilib 

chiqmagan),  1838  yilda  esa  uchta  kichikroq  maqolalarini  e’lon  qildi  va  ularda  hujayra 

nazariyasining  asoslarini  bayon  qildi.  Shunday  qilib,  hujayralarning  kelib  chiqishini 

umumiyligi hujayra nazariyasiga qo‘yilgan fundament bo‘ldi va u biologiyaning keyingi 

rivojlanishiga  katta  ta’sir  o‘tkazdi.  Neyse  shahrida  T.Shvanga  1909  yilda  haykal 

o‘rnatildi, shu kuni ilmiy maktabdoshi, do‘sti va yirik olim V.Valdeyer nutq so‘zlab “Biz 

“hujayra” deb atayotgan mikroskopik mayda strukturalarni Shvann ochgani yo‘q, u faqat 

bizni uning ahamiyatini tushunishimizni o‘rgatdi”, dedi. Shvangacha bu masala 20-30 yil 

davomida  o‘rganildi,  ammo  faqat  Shvann  bu  nazariyani  ilmiy  asoslangan  nazariyaga 

aylantirdi.  M.Shleyden  (1804-1881)  o‘simliklarning  o‘sish  jarayonida  hujayralarning 

hosil  bo‘lishini  o‘rgandi,  ammo  hujayra  nazariyasi  bilan  shug‘ullanmadi.  Shleydenning 

asosiy xizmati shundaki, u organizmda hujayraning paydo bo‘lish masalasini aniq qo‘ya 

olganligidadir.  Shleydenning  eng  muhim  tasavvurlaridan  biri  hujayrani  organizm  deb 

ataganidir.  U  “bu  mayda  o‘ziga  xos  organizm  qanday  bo‘ladi”  degan  savolga  javob 

berishga  harakat  qilib,  o‘zining  “




Download 0,64 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   32




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish