Zahiriddin muxammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti toirjanov elyor isaqovich

-  yunonchadan  tarjima  qilinganda,  falsafiy  ta’lim 
ma’nosini  bildiradi(mashqlarning  nafaqat  kuchni  rivojlantirish, 
balki  tarbiyalash  xususiyatlariniinkor  etish  yoki  tan  olish)
)berilib 
ketganligi, mazkur tizimlarning salbiy tomoni edi. 
XIX  asr  oxirlarida  ilmiy  asoslangan  quyidagi  dastlabki 
tizimlar:  Rossiyada  P.F.Lesgaft  (1837-1909)  tizimi,  Fransiyada 
fiziolog  va  pedagog  J.Demeni  (1850-1917)  tizimi  paydo  bo’la 
boshlaydi.  Birinchi  Jahon  urushi  yillarida  J.Demeni  jismoniy 
tarbiyaga  oid  asar  e’lon  qiladi.  O’z  asarida  mashqlarning  statik 
emas,  balki  dinamik  bo’lishi,  to’la  amplitudada  bajarilishi, 
shaklan  nafis  bo’lishi  kerak,  deb  hisoblagan.  Mashq  bajarish 
jarayonida ishtirok qilmagan mushaklar bo’sbashib turishi kerak, 
deb  qayd  qilgan.  Bu  gimnastika  taraqqiyotida  yangi  qadam 

---

14 
 
bo’ldi. 
Demeni  taklif  qilgan  mashqlar  gimnastikani  ancha 
boyitdi.  Demeni  salomatlikni  mustahkamlashni,  gavda  tuzilishi 
va harakatlarnmg nafisligiga erishishni, kishining chaqqonligi  va 
irodaviy  tuyg’ularini  rivojlantirish  -  jismoniy  tarbiyaning 
vazifalaridir,  deb  hisoblagan.  Uning  shogirdlaridan  biri  J.Eber 
jismoniy  tarbiyaning  «tabiiy  uslubi»ni  taklif  qildi.  Bu  taklif 
aslida  harbiy-amaliy  gimnastikaning  yanada  rivojlantirilishi 
bo’lgan edi. 
XIX  asr  oxirlari  va  XX  asr  boshlarida  gimnastikaning 
yangi  turlari  paydo  bo’ladi.  Jumladan,  badiiy  va  ritmik 
gimnastikaning  yangi  turlari  tashkil  topadi,  tibbiyotning 
sohalaridan  biri  bo’lgan  davolash  gimnastikasi,  ko’proq 
gigiyenik  yo’nalishda  bo’lgan  shaxsiy  gimnastika  tizimi 
(Myulleming 
«Mening 
tizimim», 
Sandovning 
gantellar 
gimnastikasi,  Porshek,  Anoxinning  shaxsiy  gimnastika  tizimi  va 
h.k.) keng qo’llaniladi.