Kartashunoslik

Mustaqil ta‟lim mavzulari 
1. Yevropada kartografiyaning rivojlanishi. 
2. O‘zbekistonda kartografiya fanining taraqqiy etishi. 
3. Kartografik manbalar va ularning ahamiyati. 
4. Kartalar – kartografik manba sifatida. 
 
Glossariy 
Atamaning 
o‟zbek tilida 
nomlanishi 
Atamaning 
ingliz tilida 
nomlanishi 
Atamaning rus 
tilida nomlanishi 
Atamaning ma‟nosi 
Kartografik 
manba 
Cartographical 
source 
Картографи-
ческий 
источник 
kartalar va boshqa fazoviy 
modellar  –  informatsiyani 
alohida (asl) shakli sifatida 

---

 
43 
tabiat 
va 
jamiyatdagi 
hodisalarni 
fazoviy 
joylashuvi, 
holati, 
xususiyatlari 
va 
vaqt 
mobaynida 
o‘zgarishi 
haqida ma‘lumot beradi. 
Astronomo-
geodezik 
manbalar 
Astronomical 
geodetic 
sources 
Астрономо-
геодезические 
источники 
Bu 
manbalar 
turiga 
astronomo-geodezik, 
gravimetrik, 
triangulyatsiya 
va 
trilateratsiya  kuzatishlari, 
poligonoietriya, 
joyni 
nivelirlash 
natijalari 
kiradi. 
Antik davr 
The 
antique 
period 
Античный 
период 
(lotincha 
antiquus
 
— 
qadimgi) — keng ma‘noda 
qadimgi 
davrni 
anglatuvchi 
termin; 
iste‘molda 
bo‘lgan 
ma‘noda  esa  Yunoniston 
va  Qadimgi  Rim  tarixi  va 
madaniyatining 
ellinizm 
davrini anglatadi. 
Uyg‟onish 
davri 
The 
Renaissance 
Эпоха 
Возрождения 
Renessans  —  Markaziy 
Osiyo,  Eron,  Xitoy  (IX-
XII va XV asrlar), G‘arbiy 
Yevropada  yuz  bergan 
alohida 
madaniy 
va 
tafakkuriy 
taraqqiyot 
davri.  
Buyuk 
geografik 
kashfiyotlar 
davri 
The  period  of 
great 
geographical 
opening 
Великие 
географические 
открытия 
XV-XVII  asrlar  o‘rtalari 
(chet  el  adabiyotlarida, 
odatda,  faqat  XV  asr 
o‘rtalari 
– 
XVI 
asr 
o‘rtalari)da 
yevropalik 
sayyohlar 
tomonidan 
qilingan  yirik  geografik 
kashfiyotlar  uchun  qabul 
qilingan shartli termin. 
 
Nazorat savollari 
1.
 
Kartografik manba nima? 
2.
 
Kartografik manbalarning qanday turlari ajratiladi? 
3.
 
Statistik ma‘lumotlarning kartografiyadagi ahamiyati qanday? 
4.
 
Antik davr kartografiyasi haqida nimalarni bilasiz? 

---

 
44 
5.
 
Ilk kartografik manbalarga nimalar kiradi? 
6.
 
Qadimgi Gretsiya kartografiyasi haqida nimalarni bilasiz? 
7.
 
Dastlabki kartalarni kimlar yaratgan? 
8.
 
Eratosfenning kartografiyaga qo‘shgan hissasi nimalardan iborat? 
9.
 
O‘rta  asrlarda  kartografiya  rivojlanishining  o‘ziga  xos  xususiyatlari 
qanday? 
10.
 
Uyg‘onish davri kartografiyasi haqida nimalarni bilasiz? 
 
Test 
1. Kartani shimol bo'yicha oriyentirlash qachon joriy etildi? 
 
A.ХIV asrdan 
 
B.ХV asrdan 
 
C.ХIII asrdan 
 
D.ХVI asrdan 
2. Kartografik manba deganda nimani tushunasiz? 
A.  kartalarni  tuzish  uchun  foydalaniladigan  istalgan  shakldagi  (suratli-
kartografik, grafikli, kesma, diagramma, jadval, raqam, matn va boshqa) hujjatlar 
B.  kartalarni  tuzish  uchun  foydalaniladigan  ayrim  (grafikli,  kesma, 
diagramma, jadval, raqam va boshqa) hujjatlar 
C.  kartalarni  tuzish  uchun  foydalanilmaydigan  istalgan  shakldagi  (suratli-
kartografik, grafikli, kesma, diagramma, jadval, raqam, matn va boshqa) hujjatlar 
D.  globuslarni  tuzish  uchun  foydalaniladigan  ayrim  shakldagi  (suratli-
kartografik, grafikli, kesma, diagramma va boshqa) hujjatlar