Kartashunoslik

10. Kartografik tasvir qanday asosga quriladi? 
 
A.kartografik  
B.matematik   
C.geodezik   
D.geografik 
 

---

 
17 
Ma‟ruza  2.  Geografik  globus.  Globuslar  tarixi.  Meridian  va 
parallellarning holatlari 
Reja: 
2.1. Geografik globus haqida tushuncha 
2.2. Globuslar tarixi 
2.3. Globusda meridian va parallellarning holatlari   
2.4. Globuslarning ahamiyati 
 
Tayanch  iboralar: 
globus,  geografik globus, Yer  shakli,  modelь,  masshtab, 
ulkan  globus,  o’quv  globusi,  meridian,  parallellar,  daraja  to’ri,  koordinatalar 
tizimi.
 
 
2.1. Geografik globus haqida tushuncha. Globuslar turlari 
 
Globus 
(lot.  globus  —  shar,  kurra)  –  Yer  sharining  kichraytirilgan  modeli 
bo‘lib, Yerning tashqi qiyofasini hamda uning yirik qismlari (quruqliklar, okeanlar, 
ularning  bo‘laklari)  nisbatini  eng  to‘g‘ri  va  ko‘rgazmali  qilib  tasvirlaydi. 
Chunonchi, globus dunyo okeani va materiklar qiyofasi hamda ularning bir-biriga 
nisbatan  qanday  joylashganligi  to‘g‘risida  aniq 
tasavvur  beradi.  Globusda  kartografik  tasvirning 
yo‘nalish, 
maydon 
va 
shakl 
xatoliklari 
bo‘lmaydi, shuning uchun undagi ob‘ektlarni bir-
biriga  taqqoslash  mumkin.  Globus  yuzasining 
hamma  qismida  masshtab  bir  xil,  ya‘ni 
o‘zgarmas  bo‘ladi  (1-rasm).  Globusda  Yerning 
geometrik  konturlari  va  maydonlar  nisbatini 
saqlagan  holda  butun  yer  yuzasidagi  geografik 
ob‘ekt-lar (quruqlik va suv havzalari, tog, tekislik 
va 
b.) 
qiyofasi 
muayyan 
nisbatda 
juda 
kichraytirilgan  holda  tasvirlanadi.  Globusda 
geografik kartalarda yo‘l qo‘yiladigan yo‘nalish, 
maydon va shakl xatoliklari bo‘lmaydi.