XVI- BOB. MENEJMENTNI RIVOJLANTIRISH VA TAKOMILLASHTIRISH
Kalitli so ‘zlar: Mezon, unumdorlik, unumdorlik mezoni, menejment
,
mehnat
unumdorligi,
rejalashtirish,
prognozlash,
inson
omili,
takomillashtirish, innovatsiya, texnologiya, professional, tendensiyalar,
nisbiy harajatlar.
1.
MENEJMENTNI TAKOMILLASHTIRISHNING EVOLYUSION ASOSLARI
Menejment nazariyasining resurslarini taqsimlash, asoslash va
qoilash
jarayonini
amalga
oshirish
va
tendensiyalami
shakllantirishning asosiy fundamenti bo‘lib menejer resurslarining
tobora kengayib borayotgan tarkibini aniqlash, o‘zlashtirish va ulardan
foydalanishga
evolyusion
yondoshuvdir.
Ushbu
yondoshuv
xodimlaming
kasbiy
yetakchiligining
zamonaviy
uslublarini
shakllantirish va qoilash uchun mazmunli asos sifatida ajratish,
mutaxassislik, tarqatish va kooperatsiyaning evolyusion ketma-
ketligini qurish va amalga oshirishning obyektiv xususiyatini oqilona
aks ettiradi.
Menejmentni takomillashtirishning asosiy tamoyillaridan biri
sifatida
-
uning nazariyasini ishlab chiqishning datslabki qoidalaridan boshlab
konstruktiv komponentlaming paydo bolishidir. Doimiy ravishda
tasdiqlash, shakllantirish, asoslash, tasniflash, adaptatsiya va
hakazolar haqida ko‘p gapiramiz, bular boshqaruv nazariyasini
takomillashtirishning
konstruktiv
asoslarini
ta’minlaydi.
Bu
menejment nazariyasini takomillashtirishga evolyusion yondoshuvning
strategik istiqbollari va taktik imkoniyatlarini ishlab chiqish va ulardan
foydalanishning doimiy ahamiyatini belgilaydi.
Menejmentni ilmiy bilimlar sohasi, amaliy tizimlar sifatida
shakllantirish turli xil ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarda kasbiy amaliy
faoliyatning ko‘nikmalari va sohalari turli yollar bilan amalga
oshiriladi. Bozor munosabatlariga olish sharoitida bu jarayonlar
280
mahalliy sharoitda sezilarli darajada kuchaytiradi, ammo barcha
masalalar muvaffaqiyatli va to‘liq hal etilmaydi. Shunday qilib, olimlar
va amaliyotchilarning katta qismi odatda, menejment va boshqaruv
tushunchalarini farqli jihatlarini ochib beradi, ular tomonidan
"menejment" atamasini zamonaviy xorijiy tendensiyadan foydalanishni
tushuntiradi. Shu bilan birga, menejmentni professional rahbariyat
sifatida
qarash
mumkin,
boshqaruv
esa
tashkilotga
ta’sir
ko‘rsatishning keng qamrovli jarayoni bo‘lib, asosan uning
boshqaruvini o‘z ichiga oladi. Ushbu misol amalda yangi
konsepsiyaning evolyusion rivojlanishi nazariy jihatdan ilgari surilgan
bir qator tushunchalardan qanday ustunligini aniq ko‘rsatib beradi.
Zamonaviy menejmentning amaldagi rahbari tomonidan talab
qilingan bilim, ko‘nikma va tasawurlaming professional ko‘rinishlari
ko‘p jihatdan empirik"tarzda shakllantiriladi. Ushbu nuqtai-nazardan
menejment nazariyasini takomillashtirish-ning eng muhim vazifalari
dan biri tashkilotning shartlari va resurslarining ta’sirini o‘rganish va
hisobga olish, atrof-muhit cheklovlari va ta’sirini maqsadlami belgilash
va ularga erishishdir. Zamonaviy boshqaruv nazariyasi va amaliyotidan
kelib chiqib bu vazifani faqat konstruktiv hal etish, ya’ni
shakllantirilayotgan
tuzilmani
izchil
takomillashtirish
va
rivojlantirishni ta’minlash orqali erishish mumkin.
Tashkilotning o‘z korporativ va ijtimoiy maqsadlariga erishish va
erishish jarayonini maqsadli amalga oshirishda professional
yondoshuvni talab qiladi. Professional yondoshuvning asosini
tashkilotning
shakllanishi,
faoliyat
yuritishi
va
rivojlanishi
qonuniyatlari va tamoyillarini, xodimlaming kasbiy va biznes
ko‘nikmalari, aniq tizimni va tashkilotni samarali boshqarish
jarayonlar tashkil qiladi. Ushbu professional yondoshuvni amalga
oshiravchilar tashkilot rahbari va boshqaruv apparati xodimlaridir.
Ular tashkilot faoliyatining dasturini professional asosda rejalashtirish,
ishlab chiqish va amalga oshirish, zamonaviy menejmentning samarali
usullari va vositalarini o‘zlashtirish va qo‘llash orqali uning barcha
tizimlarining ishlashini malakali va mas’uliyatli tarzda ta’minlashga
qaratishi lozim.
Zamonaviy tashkilotlaming menejmentini konstruktiv rivojlantirish
yo‘lidagi ayrim to‘siqlami bartaraf etish menejment nazariyasi kabi
yangi intizomni o‘matish va takomillashtirish orqali ta’minlanadi.
Menejmentning yangi yo‘nalishlari va o‘quv fanlarini aniqlash va
shakllantirish tashkilotni boshqarish bo'yicha professional bilimlami
kengaytirish, chuqurlashtirish va ixtisoslashtirishga bo‘lgan ehtiyojni
aks ettiradi. XXI asr boshlarida ular o‘ndan ortiqni tashkil etib, maxsus
menejment bilimlari majmuasining yangi tarkibiy qismlarini aniqlash
imkonini berdi.
Bir tomondan, ко‘rib chiqilayotgan tendensiyalar boshqaruvning
zarur
kasbiy
bilimlarini
izchil
to'plash,
kengaytirish
va
chuqurlashtirish bilan izohlanadi. Bu tashkilotni boshqarish bo‘yicha
mutaxassislami tayyorlashni ta’minlaydigan uzoq vaqtdan beri ishlab
chiqilgan va yangi, hozirgi davrga moslab tuzilayotgan o'quv fanlari
majmuasining shakllanishini va talab etilishini belgilaydi.
Boshqa tomondan, menejmentni o‘rganishning yangi tartiblari va
modullarini aniqlash, kasbiy bilimlaming tarkibi va mazmunini tuzish
va ixtisoslashtirish bo‘yicha evolyusion rivojlanayotgan tendensiyalami
chuqurlashtirish bilan bog‘liq.
Menejment
nazariyasini
takomillashtirishga
"buyuk
tashkilotchilar" deb nomlangan tashkilot alohida ta’sir ko'rsatdi,
ulaming uzoqni ko‘zlab qilgan harakatlari asosan bugungi
ustuvorliklarga erishishimizga sababchi bo'lgan
75
. Ularga yirik
korxonalar
direktorlari,
kompaniyalar
prezidentlari,
samarali
boshqamvning qat’iy konsepsiyasini asoslagan biznes-tashkilotlarining
tadqiqotchilari kiradi. AQShda ular orasida: G. Ford, E Karnegi, D.
Muni va boshqa yuqori lavozimli rahbarlar o‘zlarining tajribalarini
umumlashtirib, hamkasblarini yaxlit konsepsiya sari harakat qilishga
undashdi. 1939 yil Nyu-Yyurkda "tashkilot tamoyillari" asari D. Muni
va A. Reyli tomonidan to‘liq va oqilona tarzda nashr etilgan. Menejment
nazariyasini takomillashtirishning bugungi yondoshuvlari asosan
ushbu tamoyillarga asoslanadi.
Menejment nazariyasini takomillashtirishning asosiy ustuvor
yo‘nalishlari va muhim xususiyatlarini quyidagilardan iborat:
1)
menejmentni
takomillashtirish
rahbar
va
menejment
funksiyalari majmuasini tashkilotda amalga oshiriladigan umumiy
mehnat jarayonidan ajratishdan lozimligi;
2)
menejment darajasi xodimlami boshqarish va tashkilotni
boshqarishda professional yondoshuvni ishlab chiqish va amalga
oshirish bilan belgilanadi;
3)
tashkilotni
boshqarish
konsepsiyasini
belgilash
rahbar
harakatini ko‘rsatish, boshqamv apparatini shakllantirish orqali
amalga oshiriladi va kasbiy ta’lim bilan ta’minlanadi;
75
А. М. Лялина Теория менеджмента: Учебник для вузов. Стандарт 3-го поколения. — СПб.: Питер, 2009. —
438 с.: ил. — (Серия «Учебник для вузов»).
282
4)
menejeming o‘mi va roli tashkilotning maqsadlariga erishish va
erishish jarayonini ishlab chiqadigan va amalga oshiradigan rahbar
maqomiga mos kelishi lozim;
5)
Tashkilot boshqaruvining salohiyati xodimlaming kasbiy
bilimlari, ko‘nikmalari va uni amalga oshirish samaradorligi bilan
belgilanadi;
6)
Menejment samaradorligi tashkilotning yetakchilik san’atining
tashkiliy xulq-atvori va korporativ o‘zaro hamkorligi resurslarining
muvofiqligiga ham bog‘liq.
Yuqoridagi
tegishli
xulosalar
menejment
nazariyasini
takomillashtirish usullarini aniqlashda batafsil tahlil qilishda
qo‘llaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |