ta’minlash;
-
ma’lumotlami boshqarish tizimlarini yaratish, axborot majmualarini
saqlashni tashkil etish, axborotdan bir necha marta foydalanishni ta’minlash;
-
yagona hujjat tizimini shakllantirish, hujjat aylanishini va hujjatlami
shakllantirishning texnologik jarayonlarini ishlab chiqish, hujjatlami tuzish,
rasmiylashtirish, ro‘yxatga olish, tasdiqlash va tasdiqlash tartibini belgilash,
ko‘rsatkichlar sonini va axborot oqimlari hajmi(hujjatlar soni va hujjatlar
aylanmasi hajmi)ni ratsionalizatsiya
45
qilish;
-
axborot-kommunikatsiya tizimini shakllantirish va ulardan foydalanish;
-
tizimlar va menejerlar, tendensiyalami baholash, prognozlami ishlab
chiqish, qarorlar va harakatlaming muqobillarini baholash, strategiyani ishlab
chiqish uchun axborotdan foydalanishni tashkil etish.
Har qanday tashkilot boshqa tashkilotlar, odamlar, jamoat birlashmalari va
texnologik, ijtimoiy, iqtisodiy, huquqiy va boshqa munosabatlar bilan davlat
tomonidan tashkil etilgan tashqi muhitda mavjud. Xuddi shu tashkilot o‘z ichki
muhitini yaratadi ichki muhit korxonaning tarkibiy bolinmalari va u yerda
45
Ratsionalizatsiya (lotin. rationalis-oqilona, lat. ratio-aql) - fikrlash jarayonida faqat qabul qilingan ma'lumotlaming bir
qismini ishlatadigan psixologik himoya mexanizmi va faqat o'z xatti-harakati yaxshi nazorat qilinadigan va ob'ektiv sharoitlarga
zid bo'lmagan xulosalar chiqariladi, Manba:
https://ru.wikipedia.org/
Рационализация
ishlaydigan odamlar va ular o'rtasidagi texnologik, ijtimoiy, iqtisodiy va boshqa
munosabatlar to‘plami tomonidan shakllantiriladi.
Ichki axborot manbalari tashkilot ichidagi birliklami ifodalaydi. Ular
rejalashtirilgan nazorat, hisob, ilmiy-texnik, analitik va boshqa ma’lumotlami
ishlab chiqaradi.
Ushbu ma’lumotlar bir joydan ikkinchi joyga uzatiladi va kundalik
faoliyatda ishlatiladi:
-
tezkor amalga oshiriladigan ishlar uchun mo‘ljallangan tranzaksiya
46
tizimlari;
-
ichki elektron hujjat tizimlari;
-
axborot va hujjatlami elektron saqlash;
-
qog‘ozli hujjat aylanishini va qog‘ozdagi hujjatlami tashish;
Ichki muhit ma’lumotlari - odatda aniq, to‘liq, moliyaviy va iqtisodiy
holatni aks ettiradi. Ichki muhit ma’lumotlarini qayta ishlash standart
rasmiylashtirilgan ketma-ketliklar yordamida amalga oshiriladi. Ichki
ma’lumotlaming namunalari: odamlar, mahsulotlar, xarajatlar, shikoyatlar,
xizmatlar, texnologik jarayonlar, mahsulotni qoilash sohalari, sotish usullari va
sotish texnikasi, yetkazib berish, tarqatish kanallari.
Tashqi muhit ma’lumotlari -korxona tashqarisida faoliyat yuritadigan
iqtisodiy va siyosiy subyektlar va ular bilan munosabatlami aks ettiradi. Ular
korxonaning mijozlar, yetkazib beruvchilar, vositachilar, kasaba uyushmalari
raqobatchilari, davlat organlari va boshqalar bilan iqtisodiy, ijtimoiy,
texnologik, siyosiy va boshqa munosabatlaridir.
Tashqi axborot manbalari quyidagilar boiishi mumkin:
-qonun chiqaruvchi va tartibga soluvchi organlar (soliq organlari qonunlari,
qarorlari, xabarlari va boshqalar);
-korxona mijozlari va hamkorlari (ilmiy bilimlar, ixtirolar, texnologiyalar
haqidagi ma’lumotlar, yetkazib beruvchilar, iste’molchilar, hamkorlar,
konsalting firmalari, banklar haqidagi ma’lumotlar va shu kabilami o‘z ichiga
olgan texnologik va ilmiy-texnik ma’lumotlar);
-axborot agentliklari (iqtisodiyotning holati haqida umumiy ma’lumotlar va
axborot-tahliliy materiallar, ixtisoslashtirilgan jumallar, gazetalar, Intemet-
resurslardagi ixtisoslashgan iqtisodiy ma’lumotlar); -raqobatchilar (narxlar,
harakatlar va boshqalar haqida ma’lumot); -statistikani hisobga olish organlari
(statistik tadqiqotlar ma’lumotlari).
Tashqi muhitdan olingan ma’lumotlar ko‘pincha taxminiy, noto‘g‘ri, toliq
bolmagan, ziddiyatli, ehtimollik xususiyatiga ega bo‘ladi. Bunday holda, u
nostandart ishlov berish tartib-qoidalarini talab qiladi.
46
"Tranzaksiya" atamasi lotin tilidan kelib chiqqan va to'g'ridan-to'g'ri tarjima qilinganida "almashinuv" yoki "bajarish"
degan ma'noni anglatadi, Manba:
https://wikifin.ru/tranzaktsiva-chto-eto-takoe-prostvmi-slovami/
160
Tashqi ma’lumotlaming namunalari: bozor, raqobatchilar, mamlakatning
biznes muhitidagi o‘zgarishlar va xalqaro bozorlaming holati, xaridorlar, talab,
tovarlar bahosi, mijozlar va raqobatchilaming talablari, qonunchilikdagi
o‘zgarishlar, tezkor iqtisodiy yangiliklar, valyuta, fond, veksel, kredit bozorlari,
analitik ma’lumotlar va boshqalar.
Turli ichki va tashqi manbalardan foydalanish odatda doimiy emas.
Axborotni taqdim etish doirasida axborotni kiritish va uzatish mumkin, ya’ni
quyidagi tarmoqlar orqali uzatiladi:
-global tannoqlar;
-
korporativ va mahalliy kompyuter tarmoqlari;
-qog‘oz hujjat uzatish tizimlari.
Axborotni saqlashning asosiy talablari va xususiyatlari quyidagilardan
iborat:
-
yaxlitlik;
-
obyektiv ma’lumotlar yo‘nalishi;
-
tarixiy, integratsiya;
-
vaqt o‘zgarmasligi;
Axborotga boigan ehtiyojlarini qondirish axborotni qayta ishlash va tahlil
qilish asosida amalga oshiriladi. Ushbu harakatlar rejali tartibda va axborot
so‘rovlari doirasida amalga oshiriladi:
-oddiy va murakkab (ko‘p tomonlama) so‘rovlar;
-rasmiylashtirilgan
va
norasmiy,
o‘zgartirilmagan
so‘rovlar.
Rasmiylashtirilgan so‘rovlar asl va chiqish ma’lumotlarining oldindan
belgilanishi, shuningdek, birinchi boiib olingan algoritmning aniqligi bilan
tavsiflanadi. Axborotni qayta ishlash uchun bunday tartib- qoidalarni tanlash
ulami rasmiylashtirishga va kelajakda avtomatlashtirishga imkon beradi.
Faqatgina tashkilotda ishlatiladigan axborot texnologiyalari buning uchun
infratuzilmani ta’minlay oladimi
161
161
Oddiy tizim
degan savol tug‘iladi. Agar rasmiylashtirilgan harakatlar avtomatlashtirilgan
bo‘lsa, unda norasmiy tasodifiy so‘rovlami qayta ishlash juda oson kechadi.
Axborot bilan quyidagi harakatlar amalga oshiriladi:
-
konvertatsiya qilish, kerakli shaklda taqdim etish;
-
axborotni biznes obyektlarining jami sifatida talqin qilish (mizojlar,
shartnomalar va boshqalar);
-
analitik ish, tartiblanmagan va kuchsiz tartiblangan axborotlami tahlil
qilish;
-
prognozlashtirish;
modellashtirish (axborot, moliyaviy, matematik va evristik modellar,
vaziyatlar va jarayonlami modellashtirish, biznesning adaptiv modellari);
-
qaror qabul qilishga yordam berish.
Axborotni qayta ishlash natijasida hujjatsiz ma’lumotlarga ega bo‘lgan
hujjatlar va hisobotlar tuziladi hamda ular boshqaruv organlariga taqdim etiladi.
Axborot bilan ishlashning ushbu bosqichi uchun asosiy talablar: -
muvaffaqiyat nafaqat kontent bilan, balki axborotni taqdim etish shakli bilan
ham bogliqligini tushunish kerak;
-axborot bilan ta’minlashni qollab - quwatlashni tashkil etishda
foydalanuvchi interfeysi uchun to‘g‘ri talablami shakllantirish kerak; -taqdimot
jadvallarini ishlatish kerak.
Menejmentni axborot bilan ta’minlash har qanday tashkilot uchun eng
muhim vazifalardan biri hisoblanadi. В undan tashqari, zamonaviy sharoitda
ko'plab korxonalar uchun axborot ta’minoti tizimi texnologik jarayonni tashkil
etish vazifalarini hal qiladi va ishlab chiqarish xususiyatiga ega.
Do'stlaringiz bilan baham: |