2-Mavzu. Metallarni ichki tuzilishi. Reja: Kristall panjaraning turlari

allatropik o’zgarishlar

 deb yuritiladi 

Kristall moddalarni fazoviy panjarasida atomlar bir tekis va ma’lum tartibda 

joylashganligi  xarxil  yo’nalishda  ularni  xossalari  xar  xil  bo’ladi,  chunki  atomlar 

orasidagi masofa o’zgaradi. 

Elementar  uya’ni  tashkil  etgan  atomlarni  o’lchamlari  juda  kichik  ularni 

o’lchash uchun angestram birligida o’lchanadi 1A=0,00000001 sm ga teng. 

Kristall panjarani tashkil etgan atomlar markazlari orasidagi masofa qiymati 

xam shunga yaqin. Xar bir metal o’ziga xos kristall panjaraga ega. 

Atomlarni muayyan tartibda joylashuvi natijasida hosil bo’ladigan geometrik 

jixatdan  to’g’ri  shakl,  butun  kristall  yoki  mono  kristall  deb  yuritiladi.  Butun 

kristallar  uni  o’sishiga  biror  tashqi  qarshilik  ko’rsatilmagan  taqdirdagina  xosil 

bo’ladi. Odatda kristall sovuyotgan suyuq metall ichida sodir bo’la boshlaydi. Metall 

qotgan sari unda o’sayotgan boshqa kristallar shakllangan kristallarni to’g’ri shaklini 

buzib  yuboradi,  natijada  kristallar  donlarga  o’xshab  qoladi.  Demak  tashqi  shakli 

noto’g’ri  kristall  donlar  deb  ataladi.  Donlar  ichida  atomlar  muayyan  tartibda 

joylashganicha qoladi. 

Kristal jismlarning atomlari turli tekisliklarda turlicha zichlikda joylashuviga