Microsoft Word Бизнес режа doc

Бундай тамойиллардан бири
инвестиция қилинган капиталнинг пул оқими 
кўрсаткичи (cash flow) асосида қайтарилишига боғлиқ бўлиб, инвестиция лойиҳасини 
эксплуатация қилиш давомида амортизация ажратмалари ва соф фойда ҳисобига 
шакллантирилади. Бунда пул оқими кўрсаткичи инвестиция лойиҳасининг ҳар бир йили 
бўйича алоҳида ёки ўртача йиллик кўрсаткич сифатида баҳоланиши лозим. 
Баҳолашнинг иккинчи тамойили
инвестиция қилинувчи капитални ҳам, пул 
оқимлари миқдорини ҳам пул маблағларининг ҳозирги қийматига келтиришдир. Бир 
қарашда инвестиция қилинувчи маблағлар доимо ҳозирги қийматида акс эттирилган 

---

82
бўлади, чунки пул оқимлари шаклида уларни қайтариш муддати бўйича анча илгарилаб 
кетади. Ҳақиқатда эса бундай эмас – инвестициялаш жараёни кўп ҳолларда бир вақтнинг 
ўзида эмас, балки бир нечта босқичда амалга оширилади. Шу сабабли биринчи босқичдан 
ташқари келгусида инвестиция қилинувчи барча суммалар пул маблағларининг ҳозирги 
қийматига келтирилиши лозим бўлади. худди шу тарзда пуо маблағлари оқими ҳам 
ҳозирги қийматга келтирилади. 
Баҳолашнинг учинчи тамойили 
турли инвестиция лойиҳалари учун пул 
оқимларини дисконтлаш жараёнида дифференцияланган фоиз ставкасини (дисконт 
ставкасини) танлаш ҳисобланади. Юқорида айтиб ўтилганидек, инвестициялардан 
олинувчи даромад ҳажми (реал инвестициялашда бундай даромад вазтфасини пул 
оқимлари бажаради) қуйидаги тўрт омил асосида шакллантирилади: ўртача реал депозит 
ставкаси; инфляция сурати (ёки инфляция мукофоти); риск мукофоти; паст ликвидлик 
учун мукофот. Шу сабабли риск даражаси турлича бўлган иккита инвестиция лойиҳасини 
таққослашда турлича фоиз ставкали дисконтлаш қўлланиши лозим (юқори фоиз 
ставкасидан риск даражаси юқори бўлган лойиҳа бўйича фойдаланиш лозим). Худди шу 
тарзда умумий инвестициялаш даври (инвестициялар ликвидлиги) ҳар хил бўлган 
инвестиция лойиҳалари учун юқори фоиз ставкаси амалга ошириш муддати узоқроқ 
бўлган лойиҳа учун қўлланиши керак. 
Ва ниҳоят баҳолашнинг тўртинчи тамойили баҳолаш мақсадларидан келиб 
чиққан ҳолда дисконтлаш учун фойдаланилувчи фоиз ставкалари вариацияси 
ҳисобланади. Инвестициялар самарадорлигининг турли кўрсаткичларини ҳисоблашда 
дисконтлаш учун танлаб олинувчи фоиз ставкаси сифатида қуйидагилардан фойдаланиш 
мумкин: ўртача депозит ёки кредит ставкаси; инфляция даражаси, рис даражаси ва 
инвестициялар ликвидлигини ҳисобга олган ҳолда инвестициялар даромадлилигининг 
индивидуал нормаси; бошқа инвестиция турлари бўйича даромадлиликнинг муқобил 
нормаси; жорий хўжалик фаолияти бўйича даромад нормаси. 
Юқорида айтиб ўтилган тамойилларни инобатга олган ҳолда турли кўрсаткичлар 
асосида реал инвестициялар самарадорлигини баҳолаш услубиятини кўриб чиқамиз.