Avtomobilning elektr jihozlari

Startyorlarning tuzilishi va ishlash prinsipi. 

Avtomobil elektros-

tartyorlarini uyg‘otish va boshqarish usuli, yuritma  mexanizmining turi va 

atrof muhit ta’siridan himoya qilinganlik darajasi bo‘yicha tasniflash mumkin. 

Barcha turdagi startyorlarning elektrodvigatellari deyarli bir xil 

tuzilgan bo‘lsa, ulardagi yuritma mexanizmlari tuzilish va ishlash 

bo‘yicha bir-biridan ko‘p jihatdan farq qilishi mumkin. 

Yuritma mexanizmlarni turi va ishlash prinsipi bo‘yicha quyidagi 

guruxlarga ajratish mumkin: 

•

yuritma shesternyasini mexanik yoki elektromexanik usulda 

majburiy ravishda harakatlantirish; 

•

shesternyani elektromexanik usulda majburiy ravishda maxo-

vikning tishli gardishiga ilashtirish va dvigatel ishga tushgandan keyin 

shesternyani avtomatik ravishda ilashuvdan chiqarish; 

•

shesternyani inersiya kuchi ta’sirida harakatlantirish; 

•

shesternyani elektromagnit kuchlar ta’sirida, ya’ni elektrodvigatel 

yakorini harakatlanishi hisobiga ilashuvga kiritish. 

Hamdo‘stlik mamlakatlarida ishlab chiqarilayotgan avtomobillarda, 

asosan, yuritma shesternyasini elektromexanik usulda majburiy 

harakatlantirish hisobiga ilashuvga kiritish prinsipida ishlaydigan 

startyorlar qo‘llangan (77-rasm). Bu turdagi startyorlarda dvigatel ishga 

tushgandan keyin teskari burovchi moment ta’sirida yakor o‘zaklari va 

cho‘lg‘amlari sochilib ketmasligi uchun erkin yurish muftasi o‘rnatiladi. 

Erkin yurish muftasi burovchi momentni bir tomonlama, ya’ni startyor 

yakoridan shesternya va u orqali dvigatel maxovigiga uzatadi. Dvigatel 

ishga tushib, shesternya maxovik tomonidan aylantirilganda, erkin yurish 

muftasi sirg‘aladi va teskari tomonga, ya’ni shesternyadan yakor valiga 

harakatni uzatmaydi. 

78-rasm. Startyorning yuritmasi:

1-akkumulator batariyasi; 2-saqlagich; 3-kalit; 4-startyor relesi.

---

 126