«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi

issiqlik elektr markazi (IEM)
 deb ataladi.
Ularda  elektr  energiya  ishlab  chiqarish  jarayonida  hosil  bo‘l gan  issiq 
suvdan  issiqxonalarni,  binolarni  isitishda  va  boshqa  ishlab  chiqarish 
ehtiyojlarida foydalaniladi. Lekin issiq suv 20 km dan olis masofada sovib 
qoladi. Shu sababli IEMlar yirik korxonalar yaqinida va yirik shaharlardagina 
quriladi. O‘zbekistonda Farg‘ona, Muborak va Toshkent IEMlari mavjud.
Yoq lg‘               IES 
 
        Iste’molch  
Yoq lg‘  
 
          IES  
        Iste’molch
(
Asoslang! 
Nega shunday
?)
30-rasm.
 Talimarjon IES.
http://eduportal.uz

---

42
G
i
droelektrostans
i
yalar
 (GES)da ener g ya  shlab ch qar sh tab y suv oq m  
kuch ga asoslanad . GESlar  shlab ch qargan elektr energ yan ng tannarx  arzon 
bo‘lad  (quvvat  teng bo‘lgan IESlardag dan 4 barobar arzon). Tog‘ daryolar ga 
qur lgan GESlarda eng arzon elektr energ ya  shlab ch qa r lmoqda.
O‘zbek stonda  suv  quvvat   man ba lar n ng  mavjudl g   va  ayn   vaqtda  s-
s ql k elektr stans yas da  shlat shga yo q  lg‘  bo‘lmagan dan dastlab, asosan, 
GESlar  qur lgan.  Mamla kat m zda  b r nch   GES  1926-y l   Bo‘zsuv  kanal -
da  qur ld .  Key nchal k  qur lgan  X shrav,  Tuyamo‘y n,  Farhod,  Xo‘jakent 
GESlar   mam lakat  sanoat n ng  r vojlan sh da  mu h m  aham yat  kasb  etgan. 
O‘zbe k ston da  GES  qur sh  b lan  b r  yo‘la  elektr  energ ya  shlab  ch qar sh, 
yerlarn  su  g‘or sh, xo‘jal klarn  suv b lan ta’ m nlash, bal qch l kn  r vojlan-
t r sh  mko n yatlar  yaralad .
Tezoqar  daryolarda  GESlarn   b r-b r ga  yaq n  qur sh  mumk n.  Nat -
jada  Ch rch q  –  Bo‘zsuv  energet ka  n shoot dag   s ngar   GESlar  kaskad  
(pog‘onas )  shakllanad .  Bu  kaskad  GESlar  son ga  (19  ta)  ko‘ra  jahonda 
old ng  o‘r nlardan b r n  egallayd  (31-rasm).
O‘zbek stondag   y r k  ss ql k  elektrostans yalar  va  g droelektro-
stans yalarn ng