Termiz davlat universiteti psixologiya kafedrasi

 
4.4.Shaxsning o‟z-ozini anglashi 
Umumiy  psixologiya  fanida  shaxsning  shakllanishi  va  rivojlanishi 
qonuniyatlari  hamda  ularning  mexanizmlari  tadqiq  etiladi.  Bu  borada  psixologlar 
tomonidan shaxsga nisbatan turlicha ta‘rif berilgan va uning tuzilishini o‘ziga xos 
tarzda  tasavvur  qilishgan.  quyida  mualliflarning  ayrimlariga  qisqacha  to‘xtalib 
o‘tamiz. 
A.G.Kovalevning  fikricha,  shaxs  -  bu  ijtimoiy  munosabatlarning  ham 
ob‘ekti,  ham  sub‘ektidir.  A.N.Leontev  ushbu  masalaga  boshqacharoq  yondashib, 
unga  shunday  ta‘rif  beradi:  shaxs  -  bu  faoliyat  sub‘ektidir.  K.K.Platonovning 
talqiniga  binoan:  jamiyatda  o‘z  rolini  anglovchi,  ishga  layoqatli,  yaroqli  a‘zosi 
shaxs  deyiladi.  Bu  muammo  mohiyatini  chuqurroq  ochishga  harakat  qilgan 
S.L.Rubinshteyn  ta‘rificha,  shaxs  -  bu  tashqi  ta‘sirlar  yo‘nalishini  o‘zgartiruvchi 
ichki shart-sharoitlar majmuasidir. 
Psixologiya  fanida  bir-biriga  yaqin,  lekin  ayniyat  bo‘lmagan  tushunchalar 
qo‘llanilib  kelinadi,  chunonchi:  odam,  shaxs,  individuallik.  Ularning  mohiyatini 
aniqroq  izohlab  berish  uchun  har  birining  psixologik  tabiatini  tahlil  qilish 
maqsadga muvofiq. 

---

45 
 
1.  Odam
:  sut  emizuvchilar  sinfiga  dahldorlik,  biologik  jonzod  ekanligi 
odamning  o‘ziga  xos  xususiyatidir.  Tik  yurishlik,  qo‘llarning  mehnat  faoliyatiga 
moslashganligi,  yuksak  taraqqiy  etgan  miyaga  egaligi,  sut  emizuvchilar  tasnifiga 
kirishi uning o‘ziga xos tomonlarini aks ettiradi. Ijtimoiy jonzod sifatida odam ong 
bilan  qurollanganligi  tufayli  borliqni  ongli  aks  ettirish  qobiliyatidan  tashqari  o‘z 
qiziqishlari  va  ehtiyojlariga  mutanosib  tarzda  uni  o‘zgartirish  imkoniyatiga  ham 
egadir. 
2.  Shaxs.
  Mehnat  tufayli  hayvonot  olamidan  ajralib  chiqqan  va  jamiyatda 
rivojlanuvchi,  til  yordami  bilan,  boshqa  kishilar  bilan  muloqot  (muomala)  ga 
kirishuvchi  odam  shaxsga  aylanadi.  Ijtimoiy  mohiyati  shaxsning  asosiy  tavsifi 
hisoblanadi.