Muallifdan

 
Otning vazifaviy shakllari 
 
Otning vazifaviy shakllari quyidagilar: 
1)kichraytirish shakli; -cha, -choq (-chak); 
 2) erkalash shakli: -jon, -xon, -oy.  
3) hurmat shakli: -lar. Hurmat ma’nosini ifodalash uchun -lar dan 
oldin egalik qo‘shimchalarining bo‘lishi shart: dadamlar. 
4) qarashlilik shakli: -niki; 
 5) o‘rin belgisi shakli: -dagi; 
 6) chegara shakli: -gacha (-kacha, -qacha); 
 7) O‘xshatish shakli: -dek (-day).  
 
Otlarning ma’no turlari 
 
 Otlar ma’no jihatdan quyidagi turlarga bo‘linadi: 
 1.  Bir  turdagi  predmetlardan  birining  nomini  yoki  shu  turdagi 
predmetlarning umumiy nomini bildirishiga ko‘ra: 
atoqli
 va 
turdosh
 
bo‘ladi. 

---

Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish 
 
www.ziyouz.com
 kutubxonasi 
121 
121
 
Bir  xildagi  predmet  yoki  hodisalardan  birini  ajratib  ko‘rsatuvchi 
otlar 
atoqli 
otlar deyiladi. Bir turdagi predmetlarning umumiy nomini 
bildiruvchi  otlar 
turdosh
  otlar  deyiladi.  Atoqli  otlar  faqat  birlikda 
qo‘llanadi. 
Asal,  Arslon,  Ra’no,  Rayhon,  Anor,  Lola,  Bahri,  Juma,...kabi 
atoqli  otlar  turdosh  otlar  asosida;  O‘lmas,  Tursun,  Turdi  kabi  atoqli 
otlar fe’l asosida paydo bo‘lgan. O‘z navbatida rentgen, xosiyatxon, 
nyuton, amper kabilar atoqli otlar asosida yuzaga kelgan. 
 2.  Turdosh  otlar  ifodalangan  tushunchaning  xarakteriga  ko‘ra 
aniq 
va 
mavhum
 otlarga bo‘linadi. 
 Sanash,  ko‘rish,  ushlash  mumkin  bo‘lgan  otlar  aniq  otlardir: 
gilam,  gul,  ro‘mol
.  Ko‘z  bilan  ko‘rib,  ushlab  bo‘lmaydigan, 
sanalmaydigan  otlar  mavhum  otlar  hisoblanadi: 
g‘am,alam,  baxt, 
shodlik
. Mavhum otlarga  ko‘plik qo‘shimchasi qo‘shilganda  uslubiy 
ma’no anglashiladi. 
 3. 
Yakka  va  jamlovchi
  otlar.  Yakka  otlar  alohida  predmetni 
bildiradi: 
ro‘mol,  ko‘zoynak  ,  kitob
.  Bir  turdagi  predmetlarni  jamlab 
ko‘rsatuvchi otlar jamlovchi deyiladi:
 xalq, armiya, meva. 
 
Otlar ikki usul bilan yasaladi:
 affiksatsiya
 (qo‘shimcha qo‘shish) 
va 
kompozitsiya
 (so‘zlarni qo‘shish) 
 Ot yasovchi qo‘shimchalar quyidagicha: 
1) Shaxs oti yasovchi: -chi, -gar, -kor, -kash, -shunos, -(u) vchi, -
(o)vchi, -dosh, -bon, -dor, -furush, -boz, -xo‘r, -paz, -soz, -do‘z, -xon, 
-go‘y, -ham, -iy, -vachcha. 
2) narsa-buyum oti yasovchi: -gich (-g‘ich,-kich,-qich), -ma, -m (-
im,um), -gi (-g‘i,-ki,-qi,-g‘u), -k,-q (-ik,-iq,-uq,-oq),-g‘in,-qin,-v,-uv,-
don. 
3) o‘rin-joy oti yasovchi: -loq,-zor,-iston,-poya,-goh,-obod. 
4) mavhum ot yasovchi: -lik,-chilik,-garchilik,-liq,-lashtirish.